Tanishuv amaliyoti
Download 428,93 Kb.
|
Atanazarov N
- Bu sahifa navigatsiya:
- Умумий йиғилиш томонидан қабул қилинган қарорларнинг тўлиқ баёни
- Жами 852 513 - 60 сўм
- 2020 йил 10 октябьрь
- 9 454 916 сум 47 тийин
- Тўлов тури (ҳақ ва (ёки) компенса- циялар)
- Маблағлар ҳисоблан- ган давр Тўлов
- 2. “Toshkent univermagi”ning faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlarni o’rganish «TOSHKENT UNIVERMAGI» AKSIYADORLIK JAMIYATINING
- II. BOSHQARUVNI TASHKIL ETISH TARTIBI
- III.BOSHQARUV A’ZOLARINING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI
- Toshkent univermagi” xodimlari tarkibi, soni.
- 4.“Toshkent univermagi” AJ ish faoliyatida qo’llanilayotgan dasturiy ta’minotlar bilan tanishish, ularning funksiyalari va afzalliklarini o’rganish.
- Foydalanilgan adabiyotlar
2. “Toshkent univermagi”ning faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlarni o’rganish «TOSHKENT UNIVERMAGI» AKSIYADORLIK JAMIYATINING IJROIYA ORGANI – BOSHQARUV TO‘G‘RISIDAGI N I Z O M I. UMUMIY HOLATLAR Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasining «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida»gi Qonuni (keying o‘rinlarda – Qonun), boshqa qonun hujjatlari va «Toshkent univermagi» aksiyadorlik jamiyati (keying o‘rinlarda - Jamiyat) Ustavi asosida ishlab chiqilgan. Ushbu Nizom Jamiyatning kollegial ijroiya organi - Boshqaruvning maqomi, vakolat doirasi va faoliyatini tashkil etish tartibini, Boshqaruv ishini, uning a’zolarini saylash (tayinlash), shuningdek ularning huquq va majburiyatlarini belgilaydi. Boshqaruv Jamiyatning kundalik faoliyatiga rahbarlik qiladi va Jamiyatning boshqaruv organi hisoblanadi. Boshqaruv Jamiyat Kuzatuv kengashi va Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishiga hisobdordir.
Boshqaruvning son tarkibi Jamiyat Ustaviga asosan 9 (to‘qqiz) kishini tashkil etadi. Boshqaruvning son tarkibi Boshqaruv vazifalari bir xodim tomonidan imkoni boricha ko‘p bajarilishi, boshqaruv devonini qisqartirish, Jamiyatni boshqarishda birbirini takrorlovchi bo‘g‘inlarning tugatilishi va u bilan bog‘liq boshqaruv xarajatlarining qisqarishi prinsiplaridan kelib chiqib belgilanadi. Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolarini saylash (tayinlash) va ularning vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi qaroriga asosan amalga oshiriladi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi yoki Jamiyatning Kuzatuv kengashi qaroriga asosan Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolarini tayinlash tanlov asosida amalga oshirilishi mumkin. Boshqaruv tarkibiga: Boshqaruv raisi o‘rinbosarlari, bosh hisobchi, bosh hisobchi o‘rinbosari va boshqa bosh mutaxassislar; Asosiy tarkibiy bo‘linmalarining rahbarlari; Jamiyat faoliyatining muhim yo‘nalishlarini ta’minlovchi boshqa mutaxassislar kirishi mumkin. Boshqaruv raisi Jamiyat faoliyatidagi o‘zgarishlar va ishlab chiqarish ehtiyoji munosabati bilan Jamiyat Boshqaruvi tarkibiga qo‘shimcha nomzodlar bo‘yicha takliflar kiritish huquqiga ega. Jamiyat Kuzatuv kengashi Boshqaruv a’zoligiga nomzodlarni ko‘rib chiqadi va Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi hal qilishi uchun olib chiqadi. Jamiyat Boshqaruvi a’zoligiga nomzod Jamiyatga o‘zining jinoiy javobgarlikka tortilganligi faktlari to‘g‘risida ma’lum qilishi shart. Jamiyat Boshqaruvi a’zoligiga nomzodlar o‘zlarining nomzodlari ko‘rib chiqilayotganda, Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida yoki Kuzatuv kengashi majlisida ishtirok etishlari mumkin. Jamiyat Boshqaruvi a’zoligiga nomzodlarni ko‘rib chiqish va qaror qabul qilish Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi yoki Kuzatuv kengashi tomonidan shaxsiy tartibda amalga oshiriladi. Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolarini saylash (tayinlash) to‘g‘risidagi qaror Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi yoki Kuzatuv kengashi tomonidan oddiy ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilinadi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolarini saylash (tayinlash) to‘g‘risidagi qaror qabul qilingandan keyin Boshqaruv raisi va har bir Boshqaruv a’zosi bilan yollash to‘g‘risida mehnat shartnomasi tuziladi. Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolari bilan shartnoma bir yil muddatga
Boshqaruv a’zolari lavozim yo‘riqnomasida belgilab berilgan vakolatlar, ular bilan tuzilgan mehnat shartnomasi shartlari, Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi, Jamiyat Kuzatuv kengashining qarorlari, Boshqaruv qarorlari va Boshqaruv raisining farmoyishlari doirasida ish tutadi. Jamiyat Kuzatuv kengashi Boshqaruv raisi va Boshqaruv a’zolari bilan tuzilgan shartnomani, agar ular Jamiyat Ustavini qo‘pol tarzda buzsa yoki ularning harakatlari (harakatsizligi) tufayli Jamiyatga zarar etkazilgan bo‘lsa, yoki Jamiyatning yillik biznesrejasining tasdiqlangan ko‘rsatkichlari bajarilmasa, muddatidan ilgari tugatish (bekor qilish) huquqiga ega. Jamiyat Kuzatuv kengashi Ustavga asosan Jamiyat Boshqaruvi raisi va Boshqaruv a’zolari bilan tuzilgan shartnomani ular shartnoma shartlarini buzgan taqdirda tugatishga haqli. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan Jamiyat Boshqaruvi raisi yoki Boshqaruv a’zosining vakolatlarini tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda, Jamiyat Boshqaruvi raisi yoki Boshqaruv a’zosining vakolatlarini boshqa shaxsga o‘tkazish to‘g‘risidagi masala o‘sha yig‘ilishning o‘zida hal etilishi yoxud Jamiyat Boshqaruvi raisi yoki Boshqaruv a’zosi vazifasini vaqtincha bajaruvchi shaxsni tayinlagan holda aksiyadorlarning yaqin oradagi umumiy yig‘ilishida ko‘rib chiqish uchun qoldirilishi mumkin. Jamiyat Boshqaruvi raisi yoki Boshqaruv a’zosining vakolatlarini tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilgan Jamiyat Kuzatuv kengashi Jamiyat Boshqaruvi raisi yoki Boshqaruv a’zosi vazifasini vaqtincha bajaruvchi shaxsni tayinlash to‘g‘risida qaror qabul qiladi, shuningdek Jamiyat Boshqaruvi raisi ѐki Boshqaruv a’zosini saylash (tayinlash) to‘g‘risidagi masalani hal etish uchun Aksiyadorlarning navbatdan tashqari umumiy yig‘ilishini chaqiradi. III.BOSHQARUV A’ZOLARINING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI Boshqaruv raisi quyidagi huquqlarga ega: o‘z vakolatiga tegishli masalalar bo‘yicha mustaqil ravishda qarorlar qabul qilish; Jamiyat nomidan ishonchnomasiz ish yuritish, boshqa tashkilotlar va organlar bilan o‘zaro munosabatlarda uning manfaatlarini ifodalash; Jamiyat Kuzatuv kengashining roziligiga ko‘ra uning ishida maslahat ovozi bilan ishtirok etish; Jamiyat Kuzatuv kengashining roziligiga ko‘ra boshqa tashkilotlarning boshqaruv organlarida lavozimga ega bo‘lish; haq olish. Boshqaruv raisi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishi mumkin. Boshqaruv raisi majburiyatlariga quyidagilar kiradi: o‘z majburiyatlarini u bilan tuzilgan mehnat shartnomasi shartlariga muvofiq tegishli tarzda bajarish; Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi va Jamiyat Kuzatuv kengashi qarorlarining bajarilishini tashkil qilish va nazorat qilish; Jamiyatning yillik biznes-rejasi ko‘rsatkichlarining bajarilishini ta’minlash; Jamiyatning yillik biznes-rejasi bajarilishining borishi to‘g‘risida Jamiyat Kuzatuv kengashi oldida har chorakda hisobot berish; Jamiyatning hisobot moliya yilidagi faoliyat yakunlari bo‘yicha Aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishi oldida yillik hisobot berish; aksiyadorlarning amaldagi qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan axborotlarni olish, Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishlarida ishtirok etish, dividendlar hisoblash va to‘lash bo‘yicha barcha huquqlariga rioya etilishini ta’minlash; qonun hujjatlarida belgilangan tartibda Jamiyat faoliyati to‘g‘risidagi axborotni tegishli tarzda oshkor etilishini nazorat qilish; Jamiyatning moliya-xo‘jalik faoliyati to‘g‘risidagi hujjatlarni Jamiyatning Kuzatuv kengashi, Taftish komissiyasi ѐki Jamiyat auditori talabiga ko‘ra taqdim etilishini ta’minlash; Boshqaruv majlislarini o‘tkazishni tashkil etish; Jamiyat tarkibiy tuzilmalarining samarali hamkorlik yuritishini ta’minlash; Jamiyat shartnoma majburiyatlarining bajarilishini ta’minlash; Jamiyatda buxgalteriya hisobining tashkil etilishi, holati va ishonchliligi,
davlat statistika hisoboti va buxgalteriya hisobotini tegishli organlarga to‘liq va o‘z vaqtida taqdim etilishi yuzasidan nazoratni amalga oshirish; Jamiyatning tijorat sirini tashkil etuvchi axborotning saqlanishini ta’minlash; Jamiyat faoliyati to‘g‘risidagi maxfiy axborotni oshkor qilmaslik; Jamiyatni malakali kadrlar bilan ta’minlash, Jamiyat xodimlarining bilimi,
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mehnat munosabatlari bilan bog‘liq masalalarning hal etilishini ta’minlash; Jamiyat faoliyatida qonun hujjatlari, Jamiyat Ustavi, ushbu Nizom va Jamiyatning boshqa ichki hujjatlari talablariga rioya qilish. Boshqaruv raisi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlarga ega bo‘lishi mumkin. Boshqaruv raisining aniq huquqlari va majburiyatlari u bilan tuzilgan mehnat shartnomasida kelishib olinadi. Boshqaruv a’zolari quyidagi huquqlarga ega: Jamiyat Boshqaruvi yig‘ilishlarida shaxsan ishtirok etish, majlisda muhokama etilayotgan har qanday masala muhokamasi bo‘yicha so‘zga chiqish; zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajarish uchun Jamiyat faoliyatiga taalluqli hujjatlardan foydalanish imkoniga ega bo‘lish; Jamiyat faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha takliflar kiritish; Jamiyat faoliyatining ustivor yo‘nalishlarini belgilash bo‘yicha takliflar kiritish; Jamiyat Ustaviga o‘zgartirish yoki qo‘shimchalar kiritish va Jamiyatning ichki hujjatlarini ishlab chiqish bo‘yicha takliflar kiritish; haq olish; Boshqaruv a’zolari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ega bo‘lishi mumkin. Boshqaruv a’zolari majburiyatlariga quyidagilar kiradi: o‘z majburiyatlarini ular bilan tuzilgan mehnat shartnomasi shartlariga muvofiq tegishli tarzda bajarish; har oyda Boshqaruv yig‘ilishlarida o‘zlariga yuklatilgan topshiriqlar holati bo‘yicha axborotlar tayyorlash; Jamiyat faoliyati to‘g‘risidagi maxfiy axborotni oshkor qilmaslik; Jamiyatning tijorat sirini tashkil etuvchi axborotning saqlanishini ta’minlash; Boshqaruv a’zolari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlarga ega bo‘lishi mumkin. Boshqaruv a’zolarining aniq huquqlari va majburiyatlari ular bilan tuzilgan mehnat shartnomasida kelishib olinadi. “Toshkent univermagi” xodimlari tarkibi, soni. “Toshkent univermagi “AJda oziq-ovqat tovarlarining barcha tovar guruhlari: gazlama, ayollar, erkaklar va bolalar kiyimlari hamda oyoq kiyimlari, tayyor va trikotaj mollari, ichki kiyimlar, attorlik va pafyumeriya mollari, pardalar, pardali materiallar, esdalik sovg‘alari, soatlar, devonxona tovarlari, qog‘oz mahsulotlari, uy-ro‘zg‘or va xo‘jalik mollari, gilam va gilam mahsulotlari, murakkab maishiy texnika, teleradio tovarlari, shuningdek, oziq-ovqat mollarining keng turlari sotilmoqda. “Toshkent univermagi “ savdo korxonasini nafaqat respublikamizda, balki chet ellarda ham yaxshi bilishadi. Ko‘p yillik ishchan hamkorlik mobaynida O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan va aholi o‘rtasida xaridorgir bo‘lgan xalq iste’moli tovarlarini xorijiy hamkorlarga uzluksiz yetkazib berish yo‘lga qo‘yilgan. Korxona aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilgan vaqtdan boshlab turli mamlakatlarga tovarlar yetkazib berish to‘g‘risida tuzilgan bitimlar hisobiga ularni yetkazib berish geografiyasi sezilarli darajada kengaydi. Hozirgi vaqtda “Toshkent univermagi” AJ sotib olishdagi yirik ulgurji imkoniyatlarni hisobga olib, O‘zbekiston Respublikasiga maqbul narxlarda yuqori sifatli keng turdagi oziq-ovqat va sanoat mollarini yetkazib berayotgan chet el firmalari bilan ishchan aloqalar o‘rnatgan. Supermarketning savdo maydoni 11 ming kvadrat metrdan ortiq. Umumiy maydoni 7 ming kvadrat metrdan ziyod bo‘lgan ikki yarusli nodir yerosti omborxona binolari bor. Tovarlarni savdo zallariga yetkazib berish uchun ularga liftlar o‘rnatilgan, keltirilayotgan tovarlarni tushirish uchun kerakli mexanizmlar bilan ta’minlangan. Supermarket barcha asosiy kommunikasiyalarga ega: elektr, suv, issiqlik, gaz ta’minoti. Yerosti yo‘llari juda qulay, debarkaderlarda bir vaqtning o‘zida 8 ta avtomashinadan yuk tushirilishi mumkin. Supermarketga keluvchilarga qulayliklar yaratish uchun uning ikinchi qavatida kafeteriy, birinchi qavatida esa kafe va bar ochilgan. Supermarketda aholiga va poytaxt mehmonlariga keng ko‘lamli qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatiladi: soat tuzatish, tayyor kiyimlarni qayta to‘g‘rilab tikish, o‘ymakorlik ishlari, go‘zallik saloni, sauna, tibbiyot xonasi, shuningdek, tikuv syexi shular jumlasidan. Aksiyadorlik jamiyati o‘zining 200 o‘rinli “Naro‘z” dam olish uyiga ega. U Chorvoq suv ombori zonasidagi xushmanzara joyda joylashgan. Aksiyadorlik jamiyati Boshqaruvining moliyaviy-xo‘jalik faoliyati nazorati taftish komissiyasi tomonidan amalga oshoiriladi. Taftish komissiyasi O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari, davlat boshqaruvi organlarining qonunosti hujjatlari va ustavidan kelib chiqqan holda faoliyat ko‘rsatadi. Taftish komissiyasi 3 kishidan tarkib topadi, ular aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida saylanadilar. Taftish komissiyasi jamiyatning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini va joriy hujjatlashtirish ishlarini yiliga kamida bir marta tekshiradi va taftish qiladi. Aksiyadorlarning yiliga kamida bir marta chaqiriladigan umumiy yig‘ilishi AJni boshqarishning oliy organi hisoblanadi. Aksiyadorlarning hisobot yig‘ilishi moliyaviy yil tugagach, uzog‘i bilan 6 oygacha o‘tkaziladi. Kuzatuv kengashi jamiyat faoliyatiga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi, umumiy yig‘ilishlar oralig‘ida aksiyadorlarning manfaatlarini ifodalaydi, ustavda nazarda tutilgan vazifalarni bajaradi.Kuzatuv kengashining tarkibi 9 kishidan iborat bo‘lib, ular aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida saylanadilar. Boshqaruv jamiyatning ijroiya organi hisoblanadi. U 9 kishidan iborat bo‘lib, jamiyat ishlarini tashkil etadi va aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishiga aksiyadorlik jamiyati faoliyati yakunlari to‘g‘risida yillik hisobot taqdim etadi. Boshqaruv a’zolarning asosiy vazifasi - jamiyat oladigan foyda miqdorini oshirish siyosatini ishlab chiqish va belgilangan vazifalarning bajarilishini ta’minlash. Boshqaruv aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi va Kuzatuv kengashi yig‘ilishlari qarorlari ijrosini tashkil etadi.
So’nggi yillarda axborot oqimi to’xtovsiz ko’payib bormoqda. Tadqiqotlar shuni korsatadiki, rahbar intеllеktual ish uchun oz ish vaqtining 29 % ini sarflar ekan, qolgan qismidan esa (71 %) samarasiz foydalanadi. Boshqaruv qarorini qabul qilish uchun katta hajmdagi ma'lumotlarni (faktografik, statistik, iqtisodiy, ilmiy, siyosiy va hokazo) qayta ishlash natijasi bolgan axborot zarur. Osib kеlayotgan axborot oqimi tufayli va murakkab boshqaruv mеxanizmining elеmеnti sifatida muassasa xodimining sifatli stratеgik qarorlarni tayyorlash va qabul qilishga vaqti qolmaydi. Inson o’z fazilatlarini namoyon qilishga va ijodiy faoliyatga intilishga moyil. Shuning uchun boshqaruv jarayonida uning eski opеratsiyalarni bajarishi kam samarali bo’ladi, qaror ko’pincha intuitiv darajada tugal axborotdan foydalanmasdan qabul qilinadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida, murakkab va tеz ozgaruvchan sharoitda boshqaruv xodimlari qulay samarali axborot tizimlari hamda tеxnologiyalaridan foydalanishga zaruriyat sеzishadi. Chunki aynan shu narsa ishni osonlashtiradi, vaqtdan unumli foydalanish imkonini bеradi. Shuni qayd etish lozimki, boshqaruv maqsadi uchun axborot tеxnologiyalaridan foydalanish ancha ilgari boshlangan va mustahkam sohaga aylangan. Shaxsiy kompyutеrning paydo bolishi avtomatlashtirilgan boshqaruv jarayoni togrisidagi tasavvurni ozgartirgani yoq, aksincha avtomatlashtiriladigan vazifa va jarayonlar sohasini kеngaytirdi. 1970 yillar ortalarida avtomatlashtirilgan tizim qiyofasi shakllangan vaqtda (korxonalar, tarmoqlar uchun ABT lar kabi) tashkiliy boshqaruv uchun xos bolgan axborotni birinchi marta qayta ishlash bilan ma'lumotlarni yigish vazifasini avtomatlashtirish qabul qilingan. Odatda kichik ma'muriy xodimga yuklatiladigan rеglamеntlashtirilgan ommaviy opеratsiyalar avtomatlashtirilgan. Maxsus bilim talab etiladigan orta va yuqori darajadagi boshqaruv xodimilarining ishi esa avtomatlashtirilmay qoldi. Bu shu bilan bogliq ediki, qaror qabul qilish ishi nisbatan moslashuvchan va kuchli dasturiy ta'minot va qat'iy vaqtinchalik chеklashlarni talab qiladi. Yangi axborot tеxnologiyalari, jumladan kuchli hisoblash rеsurslariga ega pеrsonal kompyutеrlar ma'lum ma'noda mavjud sharoitni ozgartiradi. Ma'muriy boshqaruv sohasiga nafaqat qarorlar qabul qilish kiradi, shu bilan birga yangi hujjatlarni rasmiylashtirish, boshqaruv ob'еktining hozirgi holati boyicha hisobotlar, ma'lumotnomalar bilan bogliq idora faoliyati (idora dеganda har qanday tashkilot, uning bolimlari, muassasa, institut, vazirlik va hokazo nazarda tutilmoqda) ham muhim o`rin egallaydi. Mazkur faoliyatni avtomatlashtirish yangi axborot tеxnologiyalari asosida ma'lumotlarni qayta ishlash, saqlash va qidiruvni amalga oshiruvchi elеktron ofis, avtomatlashtirilgan ish joylarini tashkil qilishga olib kеldi. Avtomatlashtirilgan ish joyi (AIJ) - foydalanuvchiga ma'lumotlarni ishlab chiqish va aniq muammoli sohada boshqaruv vazifalarini avtomatlashtirishni ta'minlovchi axborot, dasturiy va tеxnik rеsurslar majmui sifatida namoyon boladi. Idoraning (ofisning) asosiy faoliyati qaror qabul qilish maqsadida axborotni qayta ishlashdir. Turli darajadagi idoralarda tashkilot siyosati shakllanadi va shu еrdan rahbariyat kundalik opеratsiyalarni amalga oshiradi. Idorada bolinmalardan, tashqi muhitdan axborot yigiladi, yigilishlar, uchrashuvlar otkaziladi, qarorlar qabul qilinadi. Chunki idora boshqaruv ishini tashkil etish shakli bolib, uning ishini takomillashtirish boshqaruv apparati ishining samaradorligini oshirish shartlaridan biridir. Har qanday boshqarish apparatida inson asosiy elеmеntlardan biri hisoblanadi va bu apparat faoliyatini turli vositalar va kadrlar bilin ta'minlash katta mablaglarni talab qiladi. Masalan, Angliya Milliy hisoblash markazining ma'lumotlariga qaraganda, boshqarish apparatining harajatlari firma harajatlarining 45-50 foizini tashkil qiladi, shundan: mеnеjеrlar – 46 %, mutaxassislar - 33 %, kotibalar - 7 %. Izlanishlar natijasida boshqarish apparati xodimlari ish vaqtlarining taqsimoti aniqlanadi. Masalan, rahbar 60 % vaqtini suhbat, uchrashuv va boshqa tadbirlarni otkazishga, mutaxassislar – 33 %, xodimlar – 12 %, kotibalar – 6 % sarflaydilar. Qolgan vaqtni esa ma'lumotlar bilan ishlashga sarflaydilar. Boshqarish apparatida 30 dan ortiq ish turlari mavjud bolib, unda hujjatlarni qayta ishlash asosiy hisoblanadi. Ish turlari ichida quyidagilarni ajratib korsatish mumkin; korxona ichida va boshqa tashkilotlar bilan aloqa ornatish, axborotni izlash, jamlash, va qayta ishlash, ma'lumotlarni tahlil qilish va еchimini topish, tashkiliy faoliyatini boshqarish, xizmat korsatish va boshqalar. Umumiy holda boshqarish apparatining xizmatlarini uch turga ajratish mumkin; hujjatlar bilan ishlash, aloqa ornatish va qaror qabul qilish. Shu sababli ham, zamonaviy axborot tеxnologiyalari yuqoridagi ishlarni samarali amalga oshirishga еrdam bеradi. Buning uchun, eng avvalo, aqliy mеhnatga asoslangan vazifalarni avtomatlashtirish lozim va «qogozsiz» tеxnologiyani joriy qilishga asos solmoq kеrak, natijada ish vaqtining 15% ni tеjash imkoniyati tugiladi. Boshqarish apparati faoliyatini avtomatlashtirish uchun birinchi navbatda, hujjatlar bilan turli ishlarni bajaruvchi tizimlar lozim, ya'ni «qogozli» faoliyatini «qogozsiz» elеktron tizimga aylantirish kеrak. Elеktron tizimning asosiy xususiyati - matnlar bilan ishlash harajatlarini kamaytiradi. Masalan, kartotеkalarni elеktron fayllar bilan almashtirish natijasida ma'lumotlarni ishlash harajatlari 60% ga kamayadi, elеktron aloqani ornatish natijasida yana 40% harajatlarni iqtisod qilish mumkin. Buning uchun boshqarish apparati zamonaviy tеxnika vositalari bilan ta'minlangan bolishi kеrak. Bundan 15-20 yil ilgari boshqarish apparati mеxanik yoki elеktron mashinalari, tеlеfon, tеlеks va fotonusxa oluvchi qurilmalar bilan ta'minlangan edi. Hozirgi kunda esa quyidagi tеxnik vositalar bilan ta'minlangan; kompyutеr, dasturiy vositalar, Chop qilish qurilmasi, «ksеroks» turidagi nusxa olish, faks jonatish, tеlеanjuman otkazish va boshqa bir qator vositalar. Buning natijasida axborotni qidirish, matnni taxrirlash va boshqa vazifalarni bajarish harajatlari kamaydi. Axborot qisqa vaqtlarda turli masofadagi foydalanuvchilarga yеtkazilmoqda. Dеmak, boshqaruv sohasi xodimlari (hisobchilar, krеdit bank tizimi mutaxassislari, rеjachilar va h.k.) faoliyati hozirgi vaqtda rivojlangan tеxnologiyalardan foydalanishga qaratilgan. Boshqaruv vazifalarini tashkil qilish va amalga oshirish ham boshqaruv tеxnologiyasining ozini, ham axborotni ishlab chiqishning tеxnik vositalarini tubdan ozgartirishni talab qiladi, ular orasida shaxsiy kompyutеrlar asosiy orinni egallaydi. Ular borgan sari kiruvchi axborotni avtomatik qayta ishlash tizimlaridan boshqaruv xodimlarining tajribasini joylash, eng samarali iqtisodiy qarorlarni tahlil qilish, baxollash va tanlash vositalariga aylanmoqdalar. Lokal boshqaruvning kuchayishi tеndеntsiyasi oz kеtidan axborotni hisoblash tеxnikasi vositalarini markazlashmagan xolda qollash va foydalanuvchilarning bеvosita ish joylarini tashkil qilishni takomillashtirish bilan taqsimlangan xolda ishlab chiqishni olib kеladi. Avtomatlashtirilgan ish joyining ta'rifi va turlari Avtomatlashtirilgan ish joyi (AIJ) ni foydalanuvchi uchun ma'lumotlarni ishlab chiqish va aniq muammoli sohada boshqaruv vazifalarini avtomatlashtirishni ta'minlovchi axborot, dasturiy, tеxnik rеsurslarning majmuasi sifatida ta'riflash mumkin. AIJ ni yaratish axborotni jamlash, saqlash va ishlab chiqish boyicha asosiy opеratsiyalarni hisoblash tеxnikasiga yuklanishini, iqtisodchiga esa qoldagi opеratsiyalarni bir qismini va boshqaruv qarorlarini qabul qilishda ijodiy yondoshishni talab qiluvchi opеratsiyalarning bajarilishini kozda tutadi. Shaxsiy tеxnika esa foydalanuvchi tomonidan ishlab chiqarish - xojalik faoliyatini, vazifani еchishni borishida ayrim paramеtrlarning miqdorini ozgarishini nazorat qilish, hamda joriy vazifalarni еchish va boshqaruv vazifalarini tahlil qilish uchun AAT ga dastlabki ma'lumotlarni kiritishda qollaniladi. AIJ boshqaruv faoliyatini ratsionalizatsiyalash va intеnsivlash uchun vazifalarning ba'zi bir guruhlarini bajarilishini ta'minlash uchun qurol sifatida yaratiladi. Axborot-ma'lumotnoma xizmatini korsatish AIJ ning eng oddiy shakli bo’ladi. Bu vazifa u yoki bu darajada har qanday AIJ ga xos bolsa ham, uni amalga oshirishning xususiyatlari koproq foydalanuvchining katеgoriyasiga bogliq. Muayyan AIJ aniq muammoli sohaning kasbiy yonalishga ega. Kasbiy AIJ insonning hisoblash tizimlari bilan muloqotining asosiy quroli boladi, u avtonom ish joyi, katta EHM ning aqliy tеrminlari, mahalliy tarmoqlarda ishchi stantsiyalari rolini oynaydi. AIJ ochiq arxitеkturaga ega va muammoviy sohalarga osonlikcha moslashadi. AIJ ni mahalliylashtirish u boyicha kеlib tushgan axborotni darxol opеrativ ishlab chiqishni amalga oshirishga, ishlab chiqish natijalarini esa foydalanuvchining talabi boyicha kеrakligicha saqlashga imkon bеradi. Boshqaruv jarayonini amalga oshirish sharoitlarida AIJ ni tadbiq etishdan maqsad boshqaruv vazifalarini intеgratsiyalashuvini kuchayishi hisoblanadi, har qanday koproq yoki kamroq aqliy mеxnatni talab etuvchi ish joyi kop vazifaviy rеjimdagi ishni ta'minlashi kеrak. AIJ ma'lumotlarning taqsimlangan bazalari tarkibida bajaruvchilarning ish joylarida iqtisodiy axborotni markazlashmagan bir vaqtdagi ishlab chiqishini bajaradi. Bunda ular tizimli qurilmalar va aloqa kanallari orqali boshqa foydalanuvchilarning EHM va MBlariga chiqishlari, shuning bilan jamoaviy ishlab chiqish jarayonida hamkorlikda faoliyat yuritishini ta'minlashlari mumkin. Shaxsiy kompyutеrlar bazasida yaratilgan AIJ - tashkiliy boshqaruv sohalarining xodimlari uchun avtomatlashtirilgan ish joyining eng sodda va kеng tarqalgan variantidir. Bunday AIJ ishning intеraktiv rеjimida aniq xodimga (foydalanuvchiga) ishning butun sеansida yakka xokimlikni ta'minlashning barcha turlarini taqdim etuvchi tizim sifatida qorib chiqiladi, bunga kora aniq AIJ ning magnitli manbalardagi axborot fondi AIJdan foydalanuvchining oz ixtiyorida boladi. Foydalanuvchi axborotni qayta ozgartirish boyicha barcha vazifaviy majburiyatlarni ozi bajaradi. Shaxsiy kompyutеrlar bazasida AIJni yaratish quyidagilarni ta'minlaydi: foydalanuvchiga nisbatan sodda, qulay va dostonalikni, foydalanuvchilarning aniq vazifalariga moslashishni osonligini, joylashishning ixchamligi va foydalanish sharoitlariga yuqori bolmagan talablarni, yuqori ishonchlilik va yashovchanlikni, tеxnik xizmat kursatishni tashkil qilishni nisbatan soddaligini. AIJ quyidagi extiyojlarni qanoatlantirishi kеrak: foydalanuvchilar tayyorgarligining har xil darajalariga mo`ljallanganligi; foydalanuvchining axborotli extiyojlarini oz vaqtida qanoatlantirish; tizimni foydalanuvchining soroviga javob bеrish vaqtini qisqartirish; ishning ishonchliligi va xizmat korsatishni soddaligini. Yechilayotgan vazifalar va muammoli sohaga ko’ra AIJ ning har xil turlari bеlgilanishi mumkin. Ammo iqtisodchilar AIJ guruhiga kiruvchi tizimlar eng katta guruh boladi. Ushbu guruh AIJ tarkibiga har xil turdagi korxonalar, tashkilotlar, muassasalarning idora faoliyatini hisobga olish, nazorat va tahlil qilish vazifalarini еchishni ta'minlovchi dasturiy vositalar kiradilar. AIJ muloqotli tadbirlarni rivojlangan komponеntli tashkil qilinishiga ega tizim boladi. Foydalanuvchi va EHM ortasida muloqotni tashkil qilishda foydalanuvchini AIJ muxitida ishlashga tayyorgarlik darajasini hisobga olish zarur. Shuning munosabati bilan foydalanuvchilarning quyidagi guruhlarini ajratish mumkin: EHM ning ushbu modеlida dasturlash usullarini egallagan va dasturiy ta'minotning ushbu AIJ dan foydalanish tayyorgarligiga ega foydalanuvchilar. EHM ning ushbu modеlida dasturlash usullarini egallagan, ammo ushbu AIJ ni qollash uslubiyoti bilan tanish bolmagan foydalanuvchilar. Ushbu AIJ ni qo’llash uslubiyoti bilan tanish bo’lgan dasturchi bo’lmagan foydalanuvchilar. Ushbu AIJ ni qo’llash uslubiyoti bilan tanish bo’lmagan foydalanuvchilar - dasturchi bo’lmaganlar. AIJni loyihalashtirishda muloqotli o’zaro hamkorlikning darajasini foydalanuvchilarning ko’rsatib o’tilgan guruhlariga qo’llagan holda hisobga olish zarur. Muloqotli tadbirlar tarkibiga qoshimcha axborotga ega bloklarni AIJ ishining taklif qilingan rеjimlari boyicha kiritish zarur. AIJ ning vazifaviy imkoniyatlari bilan tanishgani sari foydalanuvchi kеrakli rеjimni yoki u yo bu iqtisodiy korsatkichning hisob-kitobini jadallik bilan chaqirish imkoniyatiga ega bolishi kеrak. AIJ ni loyihalashtirish jarayonida axborot bazasi, AIJ ning arxitеkturasini tashkil qilish, AIJ ni tashkil qilishning asloxaviy vositalarini tanlash, hamda HT vositalarini tanlash vazifalari bеlgilanishi kеrak. AIJ ostida yakuniy foydalanuvchining ish joyida ornatilgan avtonom ham hisoblash tarmogi tarkibida ishlovchi EHM asosida uning kasbiy faoliyati vazifalarini tеxnik va tashkiliy uslubiy ta'minoti oz ichiga oluvchi asloxaviy vositalarning majmuasi tushuniladi. Amalga oshirilayotgan vazifalariga kora AIJ ning uchta sinfi ajratiladi: Rahbarning avtomatlashtirilgan ish joyi; Mutaxassisning avtomatlashtirilgan ish joyi; Tеxnik xodimlarning avtomatlashtirilgan ish joyi. Boshqaruv apparati har bir xodimining AIJni tashkil qilishda turli umumiy va amaliy dasturiy vositalardan foydalanishi mumkin. Ularning tarkibiga funktsional masala va ishlarning turibilan aniqlanadi. Rahbar AIJ ining oldiga quyidagi talablar qo’yiladi: muntazam opеrativ va ishonchli axborot bilan ta'minlangan ma'lumotlar va bilimlarning taqsimlangan bazalarini mavjudligi; ma'lumotlar va bilimlarning ayrim bazalariga faqat chеklangan shaxslar doirasi yoki faqat rahbarlarning ozi kirishi mumkinligi; axborotni opеrativ qidirishni ta'minoti; boshqaruv qarorlarini qabul qilishni ta'minlash dasturiy vositalarini mavjudligi; korxonalarning tashkiliy tuzilishi doirasida axborotning boshqa manbalari bilan opеrativ aloqani ta'minlash. Mutaxassis (rеjachi, moliyachi, hisobchi, tеxnolog va h.k.) ning AIJ ham ma'lumotlar va bilimlarning mahalliy bazalari hamda ma'lumotlarning taqsimlangan bazalari va amaliy dasturiy ta'minlanishi asosida kasbiy faoliyat vazifalarini еchilishini ta'minlaydi. Foydalanilayotgan hisoblash vositalari va tashkiliy tеxnikaga muvofiq ayrim AIJ lari orasida axborot bilan almashish floppi-disklar yordamida, tarmoq mavjud bolganda aloqa kanallari boyicha, hamda modеmli aloqaning shlyuzlari orqali amalga oshiriladi. Tеxnik xodimning AIJ axborotni kiritish, ma'lumotlar bazalarini olib borish, hujjatlarni ishlab chiqish, ijroiya faoliyatini nazorat qilishni amalga oshiradi. AIJ ning vazifaviy imkoniyatlari bilan tanishgani sari foydalanuvchi kеrakli rеjimni yoki u yo bu iqtisodiy korsatkichning hisob-kitobini jadallik bilan chaqirish imkoniyatiga ega bolishi kеrak. AIJ ni loyihalashtirish jarayonida axborot bazasi, AIJ ning arxitеkturasini tashkil qilish, AIJ ni tashkil qilishning asloxaviy vositalarini tanlash, hamda HT vositalarini tanlash vazifalari bеlgilanishi kеrak. AIJ ostida yakuniy foydalanuvchining ish joyida ornatilgan avtonom ham hisoblash tarmogi tarkibida ishlovchi EHM asosida uning kasbiy faoliyati vazifalarini tеxnik va tashkiliy uslubiy ta'minoti oz ichiga oluvchi asloxaviy vositalarning majmuasi tushuniladi. AIJ boshqaruv faoliyatini ratsionalizatsiyalash va intеnsivlash uchun vazifalarning ba'zi bir guruhlarini bajarilishini ta'minlash uchun qurol sifatida yaratiladi. Axborot-ma'lumotnoma xizmatini korsatish AIJ ning eng oddiy shakli bo’ladi. Bu vazifa u yoki bu darajada har qanday AIJ ga xos bolsa ham, uni amalga oshirishning xususiyatlari koproq foydalanuvchining katеgoriyasiga bogliq. Xulosa Investitsion strategiya korxona investitsion faoliyatini istiqbolli boshqarishning samarali instrumenti hisoblanadi hamda korxonani rivojlantirishning konsepsiyasini oʻzida aks ettiradi. Investitsion strategiyani ishlab chiqish jarayoni investitsion strategiya maqsadlari qoʻyilishi, shakllangan investitsion resurslar tarkibini va ular ratsional taqsimlanishini optimallashtirish, eng muhim jihatlari boʻyicha investitsion siyosatni ishlab chiqish, tashqi investitsion muhit bilan oʻzaro samarali munosabatlarni ta’minlash kabilarni oʻz ichiga oladi. Korxona investitsion strategiyasini ishlab chiqish jarayonida strategik investitsion qarorlar ishlab chiqish va qabul qilish quyidagi asosiy prinsiplar asosida tashkil etilishi lozim: invayronmentalizm prinsipi, muvofiqlik prinsipi, kombinatsiyalash prinsipi, strategik boshqaruvni asosan tadbirkorlik stiliga yoʻnaltirish prinsipi, investitsion moslashuvchanlik va muqobillik prinsipi innovatsion faoliyat prinsipi, investitsion risklarni minimallashtirish prinsipi, asoslanganlik prinsipi. Investitsiyalar samaradorligini baholash pul oqimlari prognozidan foydalanilgan holda hisoblanadigan sof joriy qiymat, investitsiyalar rentabelligi (profitability investment – PI), daromadlilikning ichki me’yori, investitsiyalarni qoplash muddati (payback period – PP), yillik foiz stavkasi (annualized percentage rate – APR) koʻrsatkichlari asosida amalga oshiriladi. Korporativ tuzilmalarda investitsion faoliyatni samarali tashkil etish bugungi kunda eng dolzarb masalalardan biri bo‘lib hisoblanadi. Xorijiy mamlakatlarda korxonalar investitsion faoliyatiga katta e’tibor qaratadi. Korxonalar investitsion aktivligini oshirish orqali o‘zlariga investitsiyalarni oson va ko‘p miqdorda jalb qilishlari mumkin. Umuman olganda mazkur magistrlik dissertatsiya ishi natijalaridan kelib chiqqan holda quyidagilarni xulosa sifatida keltiramiz: - Korporativ tuzilmalarda investitsiyalarni jalb qilish uchun ular faoliyatida investitsion muhitni yaxshilash va investitsion aktivligini oshirish lozim. Korporativ tuzilmalar ushbu muhim vazifalarni amalga oshirish orqali investitsion faoliyatni samarali amalga oshirishlari mumkin; - Investitsion faoliyatni baholovchi asosiy moliyaviy ko‘rsatkichlar bo‘lib, investitsion loyihaning sof joriy qiymati, foydalilikning ichki me’yori, modifikatsion foydalilikning ichki me’yori, foydalilik indeksi, qoplash davri, diskontlangan qoplash davri kabilar bo‘lib hisoblanadi; - Investitsiyalarni korporativ tuzilmalar qimmatli qog‘ozlarni emissiya qilish orqali jalb qiladi. Bu jarayonda qimmatli qog‘ozlarning real qiymatini aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi. Qimmatli qog‘ozning real qiymati - bu ushbu qimmatli qog‘oz bilan bog‘liq joriy davrga diskontlangan kelgusi pul oqimlarining yig‘indisidan hosil bo‘lgan qiymatdir; - Korporativ tuzilmalarga davlat kafolati ostida jalb qilingan investitsiyalar ular faoliyatida tub o‘zgarishlar bo‘lishga xizmat qiladi. Ushbu investitsiyalar korporativ tuzilmalarning strategik maqsadlarini amalga oshirish uchun xizmat qiladi; - Korporativ tuzilmalarning investitsion aktivligini oshirishda moliyaviy menejerlarning o‘rni katta. Chunki korporativ tuzilmalarda moliyaviy menejmentning asosiy boshqaruv ob’ektlaridan biri korxonaning investitsion faoliyati hisoblanadi. Korporativ tuzilmalarda investitsion faoliyatini amalga oshirishda investitsion loyihadan keladigan daromad, uning samaradorligi, investitsion loyiha xavfsizligi hamda investitsion mablag‘larning likvidliligi alohida e'tibor qaratiladi; - So‘nggi yillarda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan korporativ tuzilmalar faoliyatiga investitsiyalar jalb qilish holati yuqori darajada jadallashishiga olib keldi; - Korporativ tuzilmalarda investitsiyalarni jalb qilishning eng asosiy yo‘li bo‘lib, xalqaro fond bozorlarida ishtirok etish bo‘lib hisoblanadi. Ammo bizga ma’lumki, xalqaro fond bozorlarida korporativ tuzilmalarning listingdan o‘tishi uchun qator talablar qo‘yilgan. Bunday talablarni bajaradigan korporativ tuzilmalar mamlakatimizda juda kam. Yuqoridagi xulosalar asosida quyidagi takliflarini keltirishimiz mumkin: 1. Korporativ tuzilmalarda investitsion faoliyat bilan shug‘ullanuvchi kadrlarni qayta tayyorlashga hamda malakalini oshirishga katta e’tibor qaratish lozim. Shuningdek, korporativ tuzilmalarda yuqori malakali moliyaviy menejerlar xizmatidan foydalanishni tashkil etish lozim. 2. Korporativ tuzilmalarda bosqichma-bosqich xalqaro moliya bozorlarida faoliyat yuritishga qodir korporativ tuzilmalarni ko‘paytirish lozim. Mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan korxonalarning asosiy qismini kichik korxonalar tashkil etadi. Ushbu kichik korxonalarni ham bosqichma-bosqich mas’uliyati cheklangan jamiyatlar, keyinchalik esa ularni aksiyadorlik jamiyatlari shakliga o‘tkazish mexanizmini ishlab chiqish lozim. Ushbu mexanizm keyinchalik korporativ tuzilmalarda investitsion faoliyatni faollashtirishga xizmat qiladi. Foydalanilgan adabiyotlar "To'g'ridanto'g'ri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag'batlantirish borasidagi Qo’shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. - Xalq so'zi, 14.06.2017 "Iqtisodiyotning strategik tarmoqlari korxonalarini xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirishga doir qo'shimcha choratadbirlar to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidentning 2017-yil 20-iyundagi PF - 3897-son Farmoni. "Oziqovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligi to'g'risida" O'zbekiston Respublikasining Qonuni. 2017 yil 30 avgust. O'zbekistonning yangi qonunlari. 17. -Adolat, 2017, 64-bet. "Standartlashtirish to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining Qonuni. 2018 yil 28 dekabr "Iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining Qonuni. 2019 yil 26 aprel. O'zbekistonning yangi qonunlari. 13. - T.:Adolat, , 50-bet. "Iste'molchilar huquqini himoya qilish to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasi qonuniga o'zgartirishlar kiritish to'g'risidagi Qonuni. "Xalq so'zi" gazetasi, 2015 yil 10 aprel Internet resurslari http://www.tustore.uz/index.php/ru/18-o-kompanii www.lex.uz www.adu.uz www.getatoz.com www.yellowpages.u www.goldenpages.uz 1 O’zbekiston respublikasi prezidentining oliy majlisga murojaatnomasi-2021 y 2 Muallif tomonidan jamiyat ma’lumotlari asosida tuzilgan Download 428,93 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish