Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

N

а

 = (1/m) x 100% 

 

 

Bu yerda: N

а

-  amortizatsiya qilinayotgan mol-mulk 

                         

obyektining boshlang‘ich (tiklash) qiymatiga  

                         

nisbatan amortizatsiya normasi (foizda); 

                         m -  amortizatsiya qilinayotgan mol-mulk shu  

                         

obyektining foydali foydalanish 

                         

muddati (oyda). 

 

 

Nochiziqli  metod  asosida  amortizatsiya  normasini  hisoblash 

quyidagicha amalga oshiriladi: 

 

N

а

 = (2/m) x 100% 

 

 

Bu yerda: 2 – tezlashtirish koeffitsiyenti. 

 

 

Asosiy  kapitalning  doiraviy  aylanish  jarayonida  vujudga 

keladigan  o‘z  moliyaviy  resurslarining  tarkibiga,  amortizatsiya 

fondidan  tashqari,  yana  quyidagi  daromadlar  va  turli  tushilmalar 

ham kiradi: 

---

246 

•  foyda,  shuningdek,  moliyaviy  operatsiyalar  va  boshqa 

tashkilotlarda  aksiyador  sifatida

 

ishtirok  etishdan  olinadigan 

daromadlarni  ham  qo‘shib  hisoblaganda  tadbirkorlik  faoliyatidan 

kelib tushuvchi pul mablag‘lari; 

•  mulkni  samarali  boshqarish  hisobidan  olinadigan  pul 

mablag‘lari; 

•  XYuSga  tegishli  bo‘lgan  ijara  haqi,  lizing  to‘lovlari, 

dividendlar, aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlar 

bo‘yicha  foizlar,  sotishdan  tashqari  boshqa  daromadlar,  asosiy 

fondlarni sotishdan olingan daromadlar; 

•  ishlab  chiqarish  quvvatlaridan  samarali  foydalanish 

hisobidan erishilgan foyda. 

Ish 

tartibini 

o‘zgartirish 

va 

dastgohlarni 

yuklash 

koeffitsiyentining  oshirilishi,  intensiv  foydalanishning  o‘sishi  va 

asosiy  vositalar  tarkibiy  tuzilmasidagi  progressiv  o‘zgarishlar, 

kiritilgan quvvatlarning  tez o‘zlashtirilishi, innovatsion  yangiliklarni 

joriy  etish  fond  qaytimi  va  boshqa  ishlab  chiqarish-iqtisodiy 

ko‘rsatkichlarni oshiradi. 

Asosiy  fondlarni  shakllantirish  uchun  jalb  qilinadigan  pul 

mablag‘larining manbalarini ikki guruhga bo‘lish mumkin:  

•  maqsadli moliyalashtirish va tushilmalar; 

•  banklarning  o‘rta  va  uzoq  muddatli  kreditlari  hamda  XYuS 

tomonidan texnikaviy qayta qurollantirish va rekonstruksiya qilish, 

yangi  asosiy  ishlab  chiqarish  fondlarini  yaratish  (qurish)  uchun 

milliy va xorijiy valyutada olingan qarzlar. 

Birinchi guruhning tarkibiga quyidagi manbalar kiradi: 

•  hukumat  organlaridan  subsidiyalar  shaklida  olingan  pul 

mablag‘lari; 

•  taraqqiyotning  strategik  yo‘nalishini  amalga  oshiruvchi 

maqsadli  dasturlar  asosida  investitsiyalar  ko‘rinishidagi  byudjet 

mablag‘lari; 

•  kichik tadbirkorlikni moliyaviy qo‘llab-quvvatlovchi byudjetdan 

tashqari fondlarning mablag‘lari; 

•  hamkorlikdagi  loyihalarni  amalga  oshirishda  ishtirok  etuvchi 

boshqa XYuS va tashkilotlardan moliyaviy tushilmalar; 

•  va boshqalar. 

Ikkinchi guruhga kiruvchi jalb qilingan moliyaviy resurslarning 

tarkibida kreditorlik qarzlari ham muhim o‘rinni egallaydi. 

251 

foydalanish,  mashina  va  dastgohlarning  yuklamalik  darajasi, 

asosiy  ishlab  chiqarish  fondlarining  o‘z  vaqtida  yangilanishi  va 

chiqib  ketishi,  moliyalashtirishning  mumkin  bo‘lgan  barcha 

manbalarini faol jalb qilish muhim ahamiyat kasb etadi.