Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

Soliq  tushumlarini  bashoratlash  (prognozlashtirish)  –  aniq  va 

miqdoriy  jihatdan  aniqlangan  shaklda  soliq  tushumlarining  hajmiga  ta’sir 

ko‘rsatuvchi  obyekti  va  subyektiv  omillarni  oldindan  ko‘rish  va  bilish 

instrumenti.  Soliq  tushumlarini  bashoratlash  perspektiv  xarakterdagi 

tadqiqot  hisoblanib,  uni  ishlab chiqishda  (yaratishda) real iqtisodiy  shartlar 

va  jarayonlar  hisobga  olinishiga  qaramasdan  u  ehtimollik,  dastlabkilik 

xarakteriga  egadir.  Mamlakat  yoki  aniq  bir  mintaqa  iqtisodiy  va  ijtimoiy 

rivojlanishining  kompleks  dasturi  bashoratlashning  asosidir.  Shu  bilan 

birgalikda  bunda  sodir  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  cheklanishlar(chetlanishlar, 

og‘ishlar),  hukmron  tendentsiyalar  (oqimlar)  va  ularni  farq  qilish  sohalarini 

aniqlashga  ham  e’tibor  bermoq  lozim.  Bashoratlash  shoshilinch  (operativ) 

(bir  oygacha),  qisqa  muddatli  (bir  yilgacha),  o‘rta  muddatli  (besh  yilgacha) 

va uzoq muddatli (besh yildan ortiq) kabi turlarga bo‘linishi mumkin. Xilma-

xil  davriy  gorizontlarga  (ufqlarga)  ega  bo‘lgan  istiqbolni  belgilashning 

(bashoratlashning) mazmuni istiqboli belgilanayotgan jarayonlarning tabiati 

bilan  belgilanadi:  qanchalik barqarorlik  bo‘lsa,  bashoratlash  gorizonti  (ufqi) 

shunchalik  keng  bo‘ladi.  Bashoratlash  hisob-kitob  qilinayotganda  o‘tgan 

---

 

776 

davrlarda  soliqlarning  qanchalik  tushib  turganligini  xarakterlaydigan 

haqiqatdagi dinamik qatorlar ham hisobga olinishi kerak.