Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

26.2. Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya 

 munosabatlarining tutgan o‘rni 

 

Jahon  iqtisodiyotining  tizim  sifatidagi  faoliyati  tovarlar, 

xizmatlar  va  ishlab  chiqarish  omillarining  harakati  bilan  bog‘liq. 

Xalqaro moliya 

munosabatlari 

Jahon iqtisodiyoti 

Jahon 

iqtisodiyotida 

kapital va 

investitsiyalar 

harakati 

 

Xalqaro savdo 

Jahon iqtisodiyoti 

 

 

Xalqaro savdo 

 

Jahon 

iqtisodiyotida 

kapital va 

investitsiyalar 

harakati 

 

717 

va  tovarlarning  milliy  valyutadagi  narxiga  bog‘liq  bo‘lib  quyidagi 

formula bo‘yicha hisoblanadi:  

 

R = e x P / P* 

 

Bunda, e —  nominal  ayirboshlash  kursi,  P  —  bitta 

mamlakatdagi  baholar  darajasi,  P*  —  esa  boshqa  mamlakatdagi 

baholar darajasini ifodalaydi. Bunda : 

 

 

 

 

 

e = R x P* / P 

 

Ma’lumki, milliy valyuta kursining 3 asosiy rejimi mavjud:  

1. Erkin suzish rejimi. 

2. Qat’iy belgilangan kurs rejimi. 

3. Boshqariladigan suzish rejimi. 

Agar  milliy  valyutaning  kursi  erkin  tarzda  valyuta  bozorida 

talab  va  taklif  asosida  shakllansa,  bu  erkin  suzib  yuruvchi  kurs 

rejimini  anglatadi.  Bunda  mamlakat  Markaziy  banki  milliy  valyuta 

kursining  ma’lum  holati  uchun  javob  bermaydi.  Bu  kurs  rejimi 

erkin  ayirboshlanadigan  barcha  zaxira  valyutalariga  tegishli. 

Shunday  mamlakatlar  borki,  ularda  joriy  operatsiyalar  bo‘yicha 

valyutaviy  cheklovlar  bekor  qilingan,  ammo  boshqariladigan 

suzish  rejimi  qo‘llaniladi.  Bunday  davlatlarga  misol  qilib  Meksika, 

Quvayt,  BAA  kabi  davlatlarni  ko‘rsatish  mumkin.  Lekin  bu  holat 

valyutalarning 

almashinish 

sharti 

bilan 

rejimi 

o‘rtasidagi 

aloqadorlikni inkor etish uchun etarli emas. 

Qat’iy  belgilangan  kurs  rejimida  mamlakatning  milliy  valyuta 

kursi  xorijiy  valyutaga  nisbatan  ma’lum  nisbatda  o‘rnatiladi  va 

Markaziy  bank  kursning  belgilangan  nisbati  uchun  javob  beradi. 

Ammo  qat’iy  belgilangan  valyuta  kurslari  valyuta  operatsiyalarini 

keng  ko‘lamda  rivojlanishiga  to‘sqinlik  qiladi,  lekin  uning 

iqtisodiyotga  ijobiy  jihatlari  ham  bor.  Ana  shunday  ijobiy 

jihatlaridan  biri  shundaki,  qat’iy  belgilangan  kurs  rejimida  valyuta 

riski muammosi chuqurlashmaydi.  

70-yilning  o‘rtalaridan  boshlab  markaziy  banklarning  kurs 

siyosatida o‘zgarishlar paydo bo‘ldi. Rasman erkin suzish rejimini 

tan olgan markaziy banklar (Avstriya, Italiya markaziy banklari va 

boshqalar) 

valyuta 

kursiga 

ta’sir 

qilish 

uchun 

valyuta 

---

716 

Jahon  iqtisodiyoti  globallashuvi  sharoitida  xalqaro  moliya 

munosabatlari  tobora  rivojlanib  bormoqda.  Bunda,  avvalo 

mamlakatlar  o‘rtasidagi  savdo  munosabatlarining  taraqqiy  etishi 

alohida o‘rin tutmoqda. Ushbu holat o‘z navbatida xalqaro valyuta 

munosabatlari  va  xalqaro  hisob-kitoblarning  rivojlanishiga  ijobiy 

ta’sir ko‘rsatmoqda.