Таълимотлари ва тилшунос алломалар хакида маълумот берилади



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/125
Sana22.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#573317
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

Шавкат Рахматуллаев
Шавкат Рахматуллаев узбек тилшунослигида катта салмокка 
эга булган, кенг камровли сермахсул олим, филология фанлари 
доктори (1966), профессор (1967).
Шавкат Рахматуллаев 1926 йилда Тошкентда тугилди. 
1943-1947 йилларда хозирги УзМУ (собик ТошДУ)нинг 
филология факультетида укиди. 1952 йилда проф. М.Насилов 
рахбарлигида «Образли феъл фразеологик бирликларнинг 
асосий грамматик хусусиятлари» мавзусида номзодлик, 1966 
йилда «Узбек фразеологиясининг баъзи масалалари» мавзусида 
докторлик диссертациясини ёклади.
Ш.Рахматуллаев узбек фразеологиясининг сардоридир. У 
айни сохага оид катор асарлари билан ушбу йуналишнинг 
илмий - назарий ва амалий пойдеворини куриб берди, уни 
юксалтирди, шакллантирди.
Кенг камровли олим узбек илмий тилшунослигининг катор 
йуналишлари: 
лексикология, 
фразеология, 
семасиология, 
морфология, лексикография, этимология ва бошкалар буйича 
жиддий 
тадкикотлар 
яратди. 
Улар: 
1. 
«Фразеологик 
бирликларнинг асосий маъно турлари» (1956). 2. «Фразеология. 
Хозирги замон узбек тили» (1957) 3. «Модал сузлар. Хозирги 
замон узбек тили» (1957) 4. «К$шма сузларнинг имло 
коидалари ва лугати» (хамкор, 1961) 5. «Узбек тили» (хамкор, 
1-кием, 1963.). 6. «Узбек тилининг 
кискача фразеологик 
лугати» (1964). 7. «Лексикология хамда фразеология. Хозирги 
узбек адабий тили» (1965). 8. «Узбек фразеологиясининг баъзи 
масалалари» (1966). 9. «Нуткимиз курки» (1970). 10. «Узбек 
тилининг изохли фразеологик лугати» (1978). И . «Узбек тили
www.ziyouz.com kutubxonasi


антонимларининг изохли лугати» (хамкор, 1980). 12. «Узбек 
тили омонимларининг изошли лугати» (1984). 13. Узбек ва рус 
тилларини киёслаш (1993). 14. «Узбек тилининг имло лугати» 
(хамкор, 1995). 15. «Хрзирги узбек адабий тили» (хамкор, 
1998). 16. «Узбек тилининг этимологик лугати» (2000, 2003).
17. «Х,озирги адабий узбек тили» (2006) ва бошкалар.
Олим фразеология буйича нафакат узбек тилшунослигида, 
балки туркий тилшуносликда хам етакчи мутахассислардан 
хисобланади. Шунингдек, у узбек тилшунослигида йирик 
лексикограф сифатида хам тан олинган булиб, айникса, энг 
мураккаб ва машаккатли иш булган изохли лугатлар яратишда 
хам пешкадам хисобланади.
Маълумки, узбек тилшунослигида тилга система нуктаи 
назаридан ёндашиш, систем - структур жихатдан лисоний 
ходисаларни тахлил килиш, даставвал, лексикология сохасидан 
бошланган. «Натижада узбек тили лексикологияси тавсифий 
боскичдан янги боскичга - назарий боскичга, лексикани 
маълум лексик - семантик гурухлардан (ЛСГ) ташкил топган 
бутунлик, лексик бирликларни муайян маъно элементларининг 
муносабатидан ташкил топган тизим сифатида урганиш 
боскичига кутарила борди. Бу билан узбек тавсифий лексико- 
логиясидан систем (назарий) лексикологияга утида борди. Ана 
шу жараённи профессор Шавкат Рахматуллаев ва унинг шогир- 
ди И.Кучкортоевлар бошлаб берди»1.
Олимнинг катта хизматларидан яна бири шуки, у узбек 
тилшунослигида илк бор тилимиздаги туркий сузларни камраб 
олган этимологик лугат яратди. Катта хажмда (31,5 б/т) 
тузилган ушбу лугат огир мехнат эвазига юзага келганлиги 
мутлак хакикатдир. Муаллиф айтганидек, «Узбек тилининг 
этимологик лугатини тузишга интилганлар булди, лекин илмий 
ишларда айрим сузларга тарихий - этимологик изох беришдан 
нарига утилмади. Дахрнинг кажрафторини карангки, бундай 
лугат тузиш менинг зиммамга юкланди».2Айтиш мумкинки,
1 А.Нурмонов. Уша асар, 186-бет.
2 Ш.Рахматуллаев. Узбек тилининг этимопогик лугаги.-Т., 2000, 3-бет.
143
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ш .Рахматуллаев уз зиммасига юклатилган 
вазифани шараф 
билан бажарди. Узбек тили этимологиясининг шаклланиш 
жараёни дастлабки тажриба сифатида бошлаб берилди.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish