Таълимотлари ва тилшунос алломалар хакида маълумот берилади


Копенгаген структурализми



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/125
Sana22.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#573317
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

Копенгаген структурализми
Копенгаген структурализми XX асрда - 30 йилларнинг бош- 
ларида Данияда ташкил топди. Тилшуносликдаги бу йуналиш 
глоссематика1 деб хдм аталади.
Копенгаген структурализмининг асосчиси Луи Ельмслев 
(1899-1965) булиб, узи яратган мактабга 1936 йилда глоссема­
тика номини берди. Бу билан олим тилга, тил ходисаларига ав- 
валги тилшуносликлардан фаркли янгича нуктаи назардан ён- 
дашаётганлигини алохида кайд этади.
Копенгаген структурализмининг - глоссематиканинг наза­
рий арослари Л. Ельмслевнинг «Умумий грамматика принцип- 
лари» (1928), «Келишик категорияси» (1935, 1937), «Тил ва 
нутк» (1942) ва. айникса, «Лингвистик назария асослари» 
(1943) каби асарларида баён килинади.
Даниялик В.Брёндаль, X. Ульдаллар хдм глоссематика мак- 
табининг вакиллари хисобланади.
Глоссематикларда тил синхрон - хрзирги бир даврдаги соф 
муносабатларнинг мавхум системаси сифатида берилади. Бунда 
хар бир аник тилнинг узига хослиги, хусусиятлари инкор 
килинади. 
Улар 
«тилшунос 
тилнинг 
реал 
элементлари 
орасидаги узаро муносабатни эмас, балки тилдаги замон ва 
макон чегараси булмаган муносабатлар структурасинигина 
текшириши лозим, деган универсал таълимотни яратмокчи 
буладилар. Шундай килиб, «муносабатлар лингвистикаси»
1 Глоссематика-грекча glossa - тил сузидан олинган.
115
www.ziyouz.com kutubxonasi


биринчи уринга куйилиб, реал тиллар, уларнинг товуш мате- 
рияси ва маъно масаласи иккиламчи ходисалар деб каралади».1
Л.Ельмслев Ф.де Соссюрнинг тил ва нутк антиномиясига 
муносабат билдирар экан, у нуткни индивидуал жараён (акт) 
сифатида тушуниб, унга схема - тил схемаси, норма - тил 
нормаси (меъёри) ва узус - тил узусини зид куяди.
Схема — тил схемаси узининг ижтимоий амалга ошишига ва 
моддий вокеланишига боглик булмаган алохида соф формадир.
Норма 
-
тил 
нормаси 
(меъёри) 
муайян 
ижтимоий 
реаллашишига 
кура 
аникланувчи, 
аммо 
батафсил 
баён 
килинишига боглик булмаган моддий формадир.
Узус - тил узуси муайян ижтимоий жамоада кабул килинган 
ва кузатилаётган вокеликдаги фактлар билан аникланувчи 
малакаларнинг жамидир.
Л.Ельмслев конкрет, индивидуал нутк актининг тил узуси 
билан якиндан зич алокада эканлигини, унинг тил узуси билан 
тилнинг моддий жихатини ташкил килишини алохида кайд 
этади2.
Глоссематикларнинг гоявий 
рахбари Л.Ельмслев Ф.де 
Соссюр 
таълимотидаги 
ифодаланувчи 
ва 
ифодаловчи 
антиномияни - ушбу терминларни мазмун плани 
ва ифода 
плани терминлари билан алмаштиради.
Ифода плани термини остида тилнинг ташки, товуш томони 
тушунилади.
Мазмун плани термини остида эса тилда уз ифодасини 
топувчи, ифодаланувчи фикрлар, гоялар тушунилади.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish