Таълим вазирлиги

5-§. Легатлар ва фидеикомисслар 
Легатлар ва фидеикомисслар Рим ҳуқуқида кенг Қўлланилиб, асосан бу 
сингуляр асосда ҳуқуқни қабул қилиш билан боғлиқ бўлган, яъни легатлар — 
меросни қабул қилишдан воз кечиш, ёки мархум томонидан қолдирилган 
мулқа,ан бошқа шахсга маълум бир суммани бериб қўйиш тўғрисидаги 
фармойюп ёки васиятнома бўлиб ҳисобланган. 
Легатлар умуман XII жадвал қонунлари асосида вужудга Келган. Вафот 
этмоқчи бўлган шахс ўзининг ўлимидан кейин фарзандларининг яшаш 
хаётини эътиборга олиб, васшггаома ^сосида бошқа шахсларга мажбурият 
юклаганлар. 
Мажбуриятномада (яъни васиятномада) ўғил —қизлари ёки ^отинининг 

---

рўзғорни табратиш учун марҳум томонидан қолдирилган мулкдан қанча 
сумма бериш каби муносабатлар кўрсатилган. 
Рим ҳуқуқининг дастлабки ривожланиш пайтида легатлар кам 
қўлланилган бўлса ҳам, аммо ҳуқуқий муносабатларнинг янада 
такомиллашиши натижасида сингуляр асосда ҳуқуқни қабул қилиш кенг 
қўлланиладиган бўлди, ҳатто легат билан боғлиқ муносабатлар бўйича 
экстраординар процесси асосида ҳимоя қилиниш ҳуқуқларига ҳам эга бўлди. 
Рим ҳуқуқида булардан ташқари Фидеикомисслар ҳам мавжуд бўлиб, 
вафот этмоқчи бўлаётган шахснинг охирги ёзма ёки оғзаки равишда бирор 
бир шахсдан бирор нарсани бериб қўйиш ёки талаб қилиб олиб бошқа шахсга 
бериш каби муносабатларни амалга ошириш каби илтимослари виждонга, 
чин сўз ва ишонган ҳолда, ор — номусга ҳавола қилиниб, уни бажариш учун 
қилинаётган охирги илтимос бўлиб ҳисобланган. 
Узоқ вақтлар давомида бу илтимосни бажариш маънавий, аҳлоқий 
вазифа бўлиб ҳисобланилган, ҳатто баъзан мажбурий бўлган ҳолатларни 
келтириб чиқармаган. 
Император Август ҳукмронлик қилган пайтга келиб эса, бу мажбурий 
характерга эга бўлиб, у консулларга, преторларга ёки маъмурий маҳаллий 
органларга мурожаат қилишни белгилаб унинг бажарилишини мажбурий 
ҳолатга келтирди. 
Император Юстиниан эса 529 — 531 йилларга келиб уни бажаришни 
бутунлай мажбурий қилиб қатъийлаштирди, легат ва фидеикомиссларни 
бирлаштирди, ҳамда бу ҳаракатларни албатта бешта гувоҳ олдида амалга 
ошириш лозимлигини таъкидлади.