Ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS

TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

Ekonametrika fanidan

Mustaqil ish

Guruh: BBHA_50
Bajardi: Egamberdiyev Jaloliddin
Qabul qildi: Utanov Bunyod

Toshkent - 2021

Masala: Talabaning 10 oylik xarajatlar ro’yhati berilgan. Talabaning o’rtacha oylik harajati (y), yashash xarajati yani istemol xarajati (x1) , yo’l xarajatlari (x2) va boshqa xarajatlar (x3).

Maqsad:
-Berilgan malumotlardan foydalanib ekanametrik madel tuzish;
-Apraksimatsiyaning o’rtacha hatoligini baholash;
- Fisher va student jadvallarini baxolash;
-aftokaralyatsiya bor yoki yoqligi;
-Omillar va natijalarning zichligi;
-Madelga umumiy xulosa berish;
1-rasm
Regression tahlilni amalga oshirish uchun Данные - Анализ данных - Регрессия buyruqlarini bajarib quyidagi darchani hosil qilamiz



2-rasm
Ushbu darchadagi Входной интервал Y oynasiga natijaviy belgi y ning qiymatlari yozilgan kataklarning raqamlari, Входной интервал X oynasiga omil belgilarning qiymatlari yozilgan kataklarning raqamlari kiritilib, OK tugmasi bosiladi , natijada quyidagi darcha hosil bo’ladi (3-rasm):

3-rasm Korrelyatsion regression hisoblarning natijalari.

Rasmdagi jadvaldan a₀, a₁, koeffitsiyentlarning qiymatlarini olamiz, ular mos ravishda D38 D39 - kataklarda joylashgan. Shunday qilib o’rganilayotgan jarayonni ifodalovchi quyidagi regressiya tenglamasi hosil bo’ladi:

Y=76.98+0.92X1
Ko’p omilli korrelyatsiyaning koeffitsiyenti R=0.721025

determinatsiya koeffitsiyenti R^2=0.519877 korrektirovkalangan

determinatsiyaning koeffitsiyenti R(x)^2=0.471865 ga teng. Ular 3-rasmda E33,E34,E35 kataklarda joylashgan.

Fisher F-kriteriyasining haqiqiy darajasi (F36 katakda) F=79.28ga jadval qiymati esa 4.7 ga teng va regressiya parametrlarining Styudent t-kriteriyasi bo’yicha haqiqiy darajalari (E41, E42 , E43, E44 kataklarda) t(a0)=5.72 , t(b1)=11.99 , t(b2)=1.82 , t(b3)=7 ga teng, t – ning jadval qiymatlari (F41, F42 , F43, F44 kataklarda) kataklarda berilgan. Bulardan ko’rinib

turibtiki, tenlamaning parametrlari statistic ma‘noga ega faqat b2 kaiffitsiyentimizdan tashqari. Ushbu natijalar H₀ gipotezani inkor etishga asos bo’ladi.


4-rasm
Obraksimatsiyaning ortacha xatoligi manoga ega yani 10% dan kichi demak biz madelni to’g’ri tanlaganmiz.

5-rasm
Keyingi bosqichda natijaviy va omil belgilar orasidagi bog’lanishlarni aniqlash uchun juft korellyatsiya koeffitsiyentining matritsasi tuziladi. Buning uchun Данные - Анализ данных - Корреляция buyruqlarini bajarib quyidagi 5-rasmdagi oynani hosil qilamiz va undagi Входной интервал oynasiga berilgan ma‘lumotlar joylashgan kataklarning raqamlarini kiritib OK tugmasi bosiladi, natijada 6-rasmda tasvirlangan korrelyatsiya koeffitsiyentlari matritsasini olamiz

6-rasm
Korrelyatsiya koiffitsentlarni quyidagicha:
Yx1=0.88 zich bog’langan;
Yx2=0.45 o’rta bog’langan;
Yx3=0.153 past bog’langan;
X2x3=0.58 o’rta bog’langan;
X2x4=-0.30 past bog’langan;
X3x4=-0.49 o’rta bog’langan;
Demak talabaning yashash xarajati zich boglangan ekan . 6-rasmdagi diagrammaga nazar soladigan bo’lsak , 4,5,6 oylarda talabaning xarajati kamayganini korishimiz mumkin bunga turli omillar tasir qiladi . masalan talabaning amalyot uchun uyuga qaytishi amalyotdan keyingi tatil va 7,8- oylarda esa xarajatlari keskin oshganini korishimiz mumkin. Bunga sabab talabaning oqishga qaytishi hamda kvartira topgunicha bo’lgan xarajatlar va boshqa xarajatlaridir qolgan oylarda esa motadillikni ko’rishimiz mumkin.

7-rasm
Yuqoridagi rasmdan korishingiz mumkinki biz madelimizda avtokaralatsiya mavjudligi yoki yoqligini tekshirdik. D=1.81 O3 katakda joylashgan .bu qiymatni darvin outsin jadvali asosida tekshiramiz.

Xulosa
Yuqoridagi madelimizni taxlil qiladigan bo’lsak, 1- navbatda apraksimatsiyaning ortacha xatoligiga to’xtalmoqchiman chunki madelimizni tog’ri tanlaganimizni aniqlab beradi . bu qiymat bizda op=2.091% <10% tashkil etadi. Keyingi qadamda biz Fisherning F kriteriyasini taxlil qilamiz ,Bu kriteriya bizga madelimizning ma’noga ega yoki ma’noga ega emasligini aniqlab beradi (3-rasm) demak fisher manoga ega F=0.721. Regressiya kaifitsiyentimiz 0.988 (zich bog’langan), r^2=0.52 yani xarajatlar tarkibining 97 % ini yuqoridagi 3 omil tashkil qilmoqda. Parametrlarmizni esa student jadvali orqali baholadik bunda faqat x2=1.54 ma’noga ega bolmadi. Lekin bu korsatkich umumiy xarajatlarimizni kichik qismini tashkil qilgani uchun keying bosqichga o’tishimiz mumkin. Madelimiz quyidagi ko’rinishga ega:
Y=1705.3+0.92X1
Madelni taxlil qiladigan bo’lsak , berilgan xarajatlarimiz 0 ga teng bolganda 1013160 so’m xarajat qilinadi. Agarda x2 va x3 xarajatlarimiz 0 ga teng bo’lganida x1 xarajatimizning bir birlik ortishi harajatimizning 1.19 kaiffitsiyetga oshishiga olib keladi. Agarda x1 va x3 xarajatlarimiz 0 ga teng bo’lganida x2 xarajatimizning bir birlik ortishi harajatimizning 1.4 kaiffitsiyetga oshishiga olib keladi. Agarda x1 va x2 xarajatlarimiz 0 ga teng bo’lganida x3 xarajatimizning bir birlik ortishi harajatimizning 1.113 kaiffitsiyetga oshishiga olib keladi.
Xaqiqiy ma’lumotlarni topish qiyin bo’lgani uchun o’zimning 10 oylik o’rtacha xarajatlarimni taxlil qilishga qaror qildim. Izlanishlarim ozini oqladi deb oylayman. Chunki topgan natijalarim hayotiy natijalar bilan deyarli bir xil.