Ta'lim vazirligi Toshkent Kimyo-texnologiya instituti

HNO₃∙H₂O, HNO₃∙2H₂O

68,4 % li nitrat kislota esa azeotrop aralashma bo‘lib, 121,9⁰S da qaynayda, bunda u suv bilan birga qo‘shilibhaydaladi.

Nitrat kislotada azotning valentligi 4 ga, oksidlanish darajada +5 ga, azotning koordinatsion soni 3 ga teng. Nitrat kislota kuchli kislotalar qatoriga kiradi. Suvdagi eritmalarda dissotsilanadi:

 -

HNO₃ H  NO
Issiqlik ta'sirida va yorug‘likda qisman parchalanadi:

₄HNO₃  4NO₃  2H₂O O₂

Shuning uchun u qorong‘ida saqlanadi. Nitrat kilotaning juda muhim xossasi shundan iboratki, u kuchli oksidlovchi hisoblanadi. U Ag, Pt, Ta, Ra, Ir dan boshqa barcha metallarni eritib, tegishli nitratlar yoki oksidlarga aylantira oladi. Nitrat kislota va uning oksidlari o‘ta zaharli bo‘lib, atmosferada uning chegaraviy xavfli konsentratsiyasi – 0,1 mg/m³ ga tengdir.

Olinishi. HNO₃ VIII asrdan beri mavjud. Ming yillardan ko‘proq vaqtlardan beri uni selitrani temir kuparosi yoki qo‘sh tuzlar – achchiq toshlar bilan aralashtirib qizdirish yo‘li bilan olingan. XVIII asrning oxirlarida XX asrning 20 – yillarigacha nitrat kislota faqat tabiiy selitradan konsentrlangan H₂SO₄ ta'sir ettirib olingan.

Laboratoriya sharoitida nitrat kislota uning tuzlariga konsentrlangan sulfat kislota ta'sir ettirib olinadi: