Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Қиймат тамойили. Бу тамойил корхона активлари ва 
пассивларини таннарх ѐки бозор баҳоларида (улардан қайси бири паст 
бўлса, ўшанда) ҳисобга олишни билдиради. 
Пулда ифодалаш тамойили. Бу тамойил барча актив ва 
пассивларни, юз берган операцияларни миллий валютада, яъни сум ва 
тийинларда акс эттиришни билдиради. 
 
3.Бухгалтерия ҳисобининг методологик тамойиллари 
 
Методологик ѐки соҳа тамойиллари деганда бевосита 
бухгалтерия ҳисобини юритишга ва молиявий ҳисоботларни тузиш 
ҳамда тақдим этишга тегишли тамойиллар тушунилади. Уларга 
ҳисоблаш, икки ѐқлама ѐзув, мазмуннинг шаклдан устунлиги, ҳисобот 
даври даромадлари ва харжатларининг мослиги, эҳтиѐткорлик ѐки 
консерватизм, нейтраллик, аҳамиятлилик, муҳимлилик каби 
тамойиллар киради.
Ҳисоблаш тамойили. Бу тамойил корхонанинг даромад ва 
харажатларини юз берган вақтига кўра тан олиш ва шу вақтдан бошлаб 
уларни бухгалтерия ҳисобида ва ҳисоботда акс эттиришни билдиради. 
Солиқ Кодексига мувофиқ 1998 йил 1 январдан бошлаб барча 
корхоналар учун уларнинг мулк шаклидан қатьий назар сотиш моменти 
қилиб маҳсулот (иш, хизмат) ни жўнатиш (бажариш) санаси, улар учун 
тўлов пулини қачон келиб тушишидан қатьий назар, қабул қилинди. 
Икки ѐқлама ѐзув тамойили. Бу тамойил корхонада юз берган ҳар 
қандай операциянинг суммасини бир вақтнинг ўзида иккита счетда, 
яъни бирининг дебетида ва иккинчисининг кредитида акс эттиришни 
билдиради. Ушбу тамойилга амал қилиш корхонанинг активлари ва 
уларнинг ташкил топиш манбалари суммаларини доимо тенг бўлишини 
таъминлайди. 
Ҳисобот даври даромад ва харажатларининг мослиги 
тамойили. Бу тамойил ҳисобот даври харажатларига шу даврда реал 
даромад келтирган қисмини киритишни билдиради. 
Мазмунни шаклдан устунлик тамойили. Бу тамойил корхона 
активларини ҳуқуқий мақоми бўйича эмас, балким уларнинг иқтисодий 
мазмуни, эгалик қилиш ҳуқуқини берилиш вақтига кўра ҳисобга олиш 
ва балансга киритишни ифодалайди. Масалан, товар–моддий бойликлар 
корхонага келиб тушган санадан бошлаб, улар учун хақ тўланган ѐки 
тўланмаган бўлишидан қатъий назар, корхона активлари таркибига 
киритилади ва балансга олинади. Узоқ муддали ижарага олинган асосий 

---

воситалар ҳам уларнинг ҳақи тўланиши муддатидан қатъий назар 
корхона балансига олинган кундан бошлаб киритилади.