Таълим вазирлиги ўрта махсус, касб

Жaми
 
 
40 
34 
6 
 
 
 
17 
 
Фаннинг назарий машғулотлари мазмуни
 
1. бўлим: Умумий Экология 
1.1 Кириш. Организим ва муҳит тўғрисида тушунча.
 
Одамсимон жонзотлар бундан қарийиб тўрт миллон йил илгари биологик тизимга 
қўшилган. Ўша пайтда уларнинг табиатга кўрсатган таъсири жуда оз бўлган. Бу уларнинг 
табиий мувозанатни жуда оз даражада бузишга олиб келган. Кейинчалик меҳнат 
қуролларини яратилиши натижасида инсон ўзининг теварак атрофдаги табиий муҳитга 
фаол таъсири кўрсата бошлаган. Атроф муҳитни ўзлаштиришнинг бу бошланғич шакли ўз 
навбатида мавжуд экологик мувозанатни ўзгаришига олиб келган. Оқибатда дастлабкидан 
фарқ қилувчи экологик мувозанат вужудга келган. 
Экология бир қанча йўналиш ва фанлардан иборат. 1. Биоэкология- биология 
фанининг тармоғи бўлиб, инсон ва мавжудотларнинг ўзаро мулоқотларини ҳамда яшаш 
шароитида таъсир қилишни ўрганадиган бўлим. 2. Полпуляция экологияси - мавжудотлар 
фаолияти қонуниятлари ва яшаш муҳитини ўрганадиган бўлим. 3. Инсон экологияси -
фанлар мажмуаси бўлиб, биосфера ва антопоген тизимлар, табиий муҳитнинг таъсирини 
алоҳида одам ва одамлар гуруҳининг ўзаро мулоқотларини ўрганади. 
Ҳар қандай мавжудотнинг ҳаёти дунёга келган дақиқадан бошлаб атроф-муҳитнинг 
таъсирида бўлади. Организимлар замон ва маконда мавжуд. Макон-бу организимлар 
яшайдиган муҳитдир сайёрамизда яшаш шароитлари бир биридан кескин фарқ қиладиган, 
бир неча асосий ҳаёт муҳитларини қайт этиш мумкин. А) Сув муҳити; Б) Ер усти-ҳаво 
муҳити; С) Тупроқ муҳити; Д) Тирик организимлар ҳаёт муҳити.
1.2 “Пoпулaция экoлoгияси” ҳaқидa тушинчa. “Биoценoз”, “Биoгиoценoз” 
тушинчaлaри ҳaқидa. 
 
Ҳар қандай тирик мавжудотнинг ҳаётида ўзининг турининг бошқа вакиллари билан 
муносабаси катта аҳамият касб этади. Бу муносабатлар папулятцяларда ҳам амалга ошади. 
Папулятция термини Французча “ҳалқ” деган сўз бўлиб, бирон бир майдонда турнинг 
тарқалганлигини билдиради. Турлар таъбиатда папулятция тарзида мавжуддир 
папулятциянинг мавжудлиги ва уларнинг ривожланиш қонуниятларини тушуриш учун 
популятцияларни тарифловчи демографик кўрсаткичларни билиш катта аҳамиятга эга. 
Папулятцияларнинг ўзаро таъсири тирик тузилмаларнинг янада юқори даражасини биотик 
жамоалар-биоценозларни ташкил қилади. Муайяан ташқи муҳитда макон ва замонда 
жамоа шаклида мавжуд бўдган ҳарқил турлар папулятцияларнинг мажмуасидан иборат 
бўлган биологик тизим Биоценоз дейилади. Ушбу атама 1877-йилда олим К.Мёбус 
томонидан фанга киритилган.