Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya

Ma  =  - W
  a, bunda 
W
 — tortqi 
yoki prujinaning materiali va uning o ‘lchamlariga bog‘liq b o ‘lgan 
o ‘zgarmas kattalik, u 
a
 burchagining birligiga (1° yoki 1  radianga) 
mos keluvchi moment b o ‘lib, solishtirma aks ta’sir etuvchi moment 
deb ataladi.
Asbob qo‘zg‘ aluvchan qismining turg‘un burilish holati aylan­
tiruvchi va aks ta’sir etuvchi momentlarning tengligi 
M  =  Ma
 dan 
topiladi va u umumiy holda quyidagicha ifodalanadi:
W
 •
 
F
(
X
, a ) , 
(2.16)
bu  holatni  2.8-rasmda  k o ‘ rsatilgan  grafikdan  ham  kuzatish 
mumkin.
2.8-rasm.
57

---

Asbob dinamik rejimda ishlaganida, boshqacha aytganda asbob 
ko‘rsatkichi joyidan qo‘zg‘alayotganida (surilishida), yuqorida aytil- 
gan  aylantiruvchi  va  aks  ta’sir  etuvchi  momentlardan  tashqari 
boshqa momentlar ham hosil b o ‘ladi.  Bu momentlar qo‘zg‘aluv- 
chan qismning inersiya momenti, tashqi muhit qarshiligi va metall 
elementlari b o ‘lgan  holda  hosil  b o ‘ladigan uyurma  tok  va  hoka- 
zolardan vujudga keladi.
Asbob  q o ‘zg‘aluvchan  qismining  harakatlanganida  vujudga 
keladigan va uning harakatini tinchlantirishga intiluvchi moment 
tinchlantiruvchi moment deyiladi: