summasi sug‘urtalovchi javobgarligining shartnomada k o ‘zda tutilgan
darajasiga k o ‘ra belgilanadi. K redit o ‘z vaqtida t o ‘Ia yoki qisman
qaytarilmaganda sug‘urtalovchi yoki uning vakili qaytarilish muddati
yetib kelgan kundan boshlab u c h kun ichida sug'urta hodisasi yuz
berganligini tasdiqlovchi hujyatlarni taqdim etadi. Ushbu hujjatlar asosida
sug‘urta dalolatnomasi tuziladi. Banklar riski va tavakkalchilikning
oldini
olish, uni boshqarish maqsadlari u c h u n katta mablag‘lar sarflaydi. Bunday
tadbirlar banklarning bevosita o ‘zlari tom onidan yoki riskni maxsus
sug‘urta kompaniyalarida sug‘urta y o ‘li bilan amalga oshirilishi mumkin.
0 ‘zbekistondagi sug‘urta kom paniyalari to m o n id a n b a n k faoliyati
sohasidagi g ‘ayri qonuniy harakatlardan sug‘urtalashning asosiy qoidalari
endi ishlab chiqarilmoqda.
Shuning uchun ham rivojlangan m am lakatlar tajribasini o'rganish
diqqatga sazovordir. Jum ladan Buyuk Britaniyaning Lloyd sug‘urta
asso tsiatsiyasi t o m o n id a n ish la b c h iq ilg a n b a n k la r n i k o m p le k s
sug‘urtalash V W va kom pyuter sohasidagi risklar tufayli yetkazilgan
zararning qoplanishi ko‘zda tutilgan:
1) bank xodimlari tom o n id an qaysi m aqsadida sodir etilgan g‘ayri
qonuniy harakatlari tufayli sug ‘urtalan uv chiga yetkazilgan zararni
qoplab berilishi:
2) Qalbaki to'lov hujjat, soxta imzolar, soxta cheklar va boshqa
soxta hujjatlar qabul qilinishi tufayli taqdim etilishi o qibatida sug'urta-
lanuvchiga yetgan zararni sug'urtalash va h.k.
3) Plastik kartochkalardan foydalanish bilan bog‘liq riskdan sug‘ur-
talash. Bizning m am la k a tim iz d a bu s o h a d a a m a ld a s u g 'u rta la s h
kompaniyalari tomonidan taklif etilayotgan sug‘urta xizmati turi plastik
kartochkalar y o ‘qotib qo'yilishini sug‘urtalashdan iborat. 0 ‘zbekistonda
amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar tufayli m am lakatim izda tad-
birkorlik sohasi rivojlanmoqda. Lekin bu soha k atta risklar bilan
bog‘liqdir. Shuning uchun ham tadbirkorlik riskini sug‘urtalash ishlarini
olib borish kerak. Tadbirkorlik sohasidagi moliyaviy riskni sug‘urtalash
yuzasidan shartnom a tuzish paytida sug'urtalovchi sug'u rtalanuvchiga
quyidagi voqealar bilan bog‘liq zararlarni t o ‘liq yoki qism an qoplash-
likni o 'z zimmasiga oladi;
A) ko'zda tutilgan hodisalar tufayli ishlab chiqarishni t o ‘xtab qolishi
yoki qisqarishi;
B) bankrotlik yuz berishi;
D )
b itim b o ‘y ich a k r e d i t o r s a n a l u v c h i h a m k o r t o m o n i d a n
shartnom a majburiyatlarini bajarilmasligi va h.k.
m aslahat-profilaktik, davolash va boshqa turdagi yord am lar olish
m aqsadida tibbiyot muassasasiga murojaat qiiishi sabablanadi. Davlat
ijtim oiy sug‘u rtalash m e h n a t m u n o sa b a tla ri b o ‘lib fu q a ro larn in g
jism oniy va aqliy qobiliyatlarini ro'yobga chiqarilishi jarayonida xodim
ham d a ish beruvchi o ‘rtasidagi m ehnat t o ‘g ‘risidagi qo n u n lar bilan
tartibga solinadigan ijtimoiy m unosabatlar hisoblanadi. Ishiab chiqa-
rishda yuz bergan baxtsiz hodisalar yoki kasb kasalligiga chalinish
oqibatida yiiz bergan m oddiy zarar deganda sog'liqqa zarar yetgan
holda xodim yo‘qotgan ish haqi, uning m uayyan qismini qoplash,
q o 'sh im c h a harajatlarni qoplash, bir yo'la qoplanadigan nafaqa berish,
m a ’naviy zararni qoplash kabilardan iborat b o ‘ladi. X odim vafot etgan
taqdirda esa, ushbu xarajatlar uning m ehnatga yaroqsiz qaram og'ida
bo'lib kelgan oila a ’zolariga to'lanadi (xotini yoki bolalariga). Sug‘ur-
talovchi tom onidan to ‘lanishi lozim b o ‘lgan sug‘urta m ukofoti (badali)
yillik ish haqi fondiga nisbatan foizlarda, sug‘urtalovchi to m o n id an
belgilangan t a ’riflarga muvofiq belgilanadi. Xulosa qiiib aytish m u m -
kinki, sug'urtalash jarayoni m uhim va uni t o ‘g ‘ri tashkil etish esa o ‘z
navbatida m amlakatda ishiab chiqarishni uzluksizligini t a ’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: