Ta’lim vazirligi o. Y u. R a s h I d o V, I. I. A L i m o V

1. 
O shkora  inflatsiya. 
Talab  to m o n ig a   qaragan  m akroiqtisodiy 
tengsizlik  doimiy  ravishda  n a rx -n a v o n in g   k o ‘tarilib  borishi  bilan 
ifodalanadigan  bo ‘lsa,  bunday  inflatsiya 
oshkora  inflatsiya deb ataladi. 
Oshkora  inflatsiya  bozor  m ex anizm in i  buzmaydi:  n a rx -n a v o   b a ’zi 
bozorlarda  ko ‘tarilishi  bilan  bir  vaqtda  boshqa  bozorlarda  pasayih

---

borishi  m u m k in .  Buning  asosiy  sababi  sh u n d a n   iboratki,  bozor 
mexanizmlari  o ‘z  ta ’sirini  davom  ettirib,  milliy  iqtisodiyotga  baholar 
t o ‘g ‘risidagi  m a ’lumotlarni  oshkora  yetkazib  turadi,  investitsiyalarni 
ilgari  surib,  ishlab  chiqarishning  kengayishi  bilan  taklifni  rag‘batlntirib 
boradi.
2. 
Yashirin  inflatsiya.  Inflatsiyaning ushbu turi shunday ko'rinishda 
bo'ladiki,  b un d ay   holatda  b a ’zi  bir  iste’mol  m ahsulotlariga  narx- 
navo  m a ’muriy  tarzda  davlat  to m onidan  o ‘rnatiladi  va  tartibga  solib 
turiladi.  Bundan  asosiy maqsad,  davlat tomonidan  ba’zi  mahsulotlarga 
narx-navoni  «ijtimoiy  past»  darajada  belgilaydi.  Yashirin  inflatsiya 
sharoitida  narx-navoning  keskin  o ‘sishi  kuzatilmasligi  mumkin.  Lekin 
milliy pul birligining qadrsizlanishi,  mahsulotlar aholi  pul  mablag‘lariga 
kerakli  mahsulotlarni  xarid  qilib  b o ‘lmasligi  holatlari  paydo  bo'ladi.
Iqtisodiyotda yashirin  inflatsiya yuzaga chiqqanda mahsulotlarning 
narx-navosi  ham da aholini daromadlarini o ‘sishi vaqtincha to ‘xtatiladi. 
Yashirin  inflatsiyani  vujudga  kelishining  asosiy  sabablaridan  biri  bu 
narxlar ustidan  m a ’muriy nazorat  o ‘rnatishdir.  Buning natijasida bozor 
mexanizmi  deformatsiyalanadi.  U ning  qaysi  darajada  va  o'zgarganligi 
darajasi  va  davomiyligi  davlat  to m onidan  olib  boriladigan  siyosatga 
h a m d a   tartib g a   solish  shakliga  bevosita  b o g ‘liq  boMadi.  U shbu 
inflatsiyaning salbiytomoni shundan  iboratki,  inflatsiya davrida ishsizlik 
darajasi  oshadi,  chunki  ishlab  chiqarish  rivojlanmaydi.
Xorijiy  va  milliy  iqtisodiy  nazariyaning  qarashlariga  asosan  milliy 
iqtisodiyotning  balansini  buzilishi  va  uning  oqibatida  inflatsiyaning 
yuzaga  chiqishining  quyidagi  t o ‘rtta  omillari  mavjud:
— q og'oz pullarning emissiya qilishda va tashqi savdoda davlatning 
m utloq  monopoliyasi;
—  hozirgi  z a m o n   davlat  funksiyalarini  bajarish  u c h u n   davlat 
xarajatlarini  ortishi;
—  kasaba  uyushm alari  to m o n id a n   budjet  muassasalari  ishchi- 
xodimlarining  ish  haqlarini  oshirish  b o ‘yicha  faoliyati;
—  iqtisodiyotda  mahsulot  ishlab  chiqarish,  ishlarni  bajarish,  xiz- 
m atlar  ko‘rsatish  sohasida  ayrim  x o ‘ja!ik  subyektlarining  monopoliya 
(oligopoliya)  holatining  mavjudligi.
Biz  yuqorida  ta ’kidlab  o 'tgan   omillar  nafaqat  o ‘zaro  bog‘liq,  balki 
ular  talab  va  takliflarning  o ‘sishi  yoki  pasayishiga  turlicha  t a ’sir  k o‘r- 
satadi.
Xorijiy  amaliyotda  inflatsiyaning  yuzaga  chiqishining  usullariga 
asosan  quyidagi  turlarga  ajratiladi:  taklif inflatsiyasi,  talab  inflatsiyasi,

---

xarajatlar ¡nflatsiyasi,  kredit inflatsiyasi,  import bilan bog‘liq  inflatsiyasi, 
kutilayotgan  inflatsiyasi.
Taklif inflatsiyasida  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  oshishi  natijasida 
mahsulotlar,  bajarilgan  ishlar  va  ko‘rsatiladigan  xizmatlarga  bo'lgan 
narx-navoning o'sishi yuzaga chiqadi.  Ushbu inflatsiya tu n d a  m o n o p o l 
holatdagi  korxonalar  to m o n id a n   ishlab  chiqarishda  asosiy  vositalarni 
modernizatsiya  qilish  bilan  b ir  vaqtda  ulardan  to'liq  foydalanmaslik 
natijasida  xarajatlar  ortadi.  Buning  natijasida  barcha  ishlab  chiqarish 
xarajatlari  nisbatan  kam  chiqarilgan  mahsulotlarning  narx-navosini 
o'sishi  amalga  oshiriladi.