12448
1 1523
31 1 2
Taqsim langan foyda
M aqsadli tushumlar
1 b o ‘l i m b o ‘yicha jam i
90378
3 9 5 4
121098
6 4 9 1
3 5 6 5
3 7 1 3 9
2. Majburiyatlar
106548
1 8 2036
Joriy majburiyatlarshu jumladan:Joriy
106548
182036
kreditorlik qarzlari
9 3 2 1 3
1 5 8 5 2 6
M ol yetkazib b en ivchilarga qarz
8715
4875
S h o ’ba korxonolarga qarz
2 2 2 0
2 5 5 5
O lingan Byudjetga to'lovlar uchun
1400
75 0
qarz Qisqa muddatli qarzlar
—
10000
Boshqa kreditorlik qarzlar
1000
5 3 3 0
2 b o ‘lim b o'yich a jam i
106548
1820 3 6
Balans passivi b o 'y ich a jami
2 2 7 6 4 6
2 1 9 1 7 5
Manba:
Tanlab olingan korxona balansi.
Yuqoridagi jadval m a ’lum otlaridan ko‘rinib turibdiki, korxona
b u x g a lte riy a b a la n s in in g passiv q i s m in in g asosiy o ‘r i n n i jo r i y
majburiyatlar egallab turibdi. Ularning passiv qismidagi egallagan ulushi
yil boshiga 46,8 % ni tashkil etgan b o ‘lsa, ushbu ko‘rsatkich yil oxiriga
kelib 83,0 % ni tashkil etdi.
K o rx onaning jo riy m ajb uriy atlari ta rk ib id a esa m ol y e tk a z ib
beruvchilarga b o ‘lgan qarzdorlik asosiy o ‘rinni egallab tu rib d i. Bu
ko‘rsatkichning passiv qismidagi ulushi yil boshiga 40,9 % ni tashkil
etgan bo‘lsa, ushbu ko'rsatkich yil oxirida 72,3 % ni tashkil etdi.
0 ‘z m ajburiyatlarini bajarish u c h u n ko rxona tijo rat b a n k id a n
10000,0 ming s o ‘m m iqdorida kredit oigan. Korxona passiv qism ida
ustav kapitali yil boshiga 5,5
% ni tashkil etgan b o ‘lsa, yil oxiriga
kelib bu ko'rsatkich 5,6 % ni tashkil etdi. Biz tanlab oigan korxonaning
davlat budjeti oldidagi qarzdorligi yil boshiga 1400,0 m ing s o 'm d a n
yil oxiriga kelib 750,0 ming so‘m gacha kamaygan. Y uqorida t a ’kidlab
o ‘tilganidek, korxona buxgalteriya balansining asosiy faolíyati bilar.
bevosita bog‘liq.
Agarda k orxo n an in g asosiy ishlab chiqarishi b o 'lg a n ta q d ir d a
balansning asosiy qismini asosiy vositaiar egallagan b o ‘lar edi.
Biz ta n la b o ig an k o rx o n a n in g asosiy faolivati u lg u iji sav d o
bo'lganligi sababli, uning balansining passiv qismida asosiy o 'rin n i
joriy majburiyatlar, y a’ni mol yetkazib beruvchilarga b o ‘lgan qarzdorlik
egallab turibdi.
M ahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko‘rsatish
jarayonida yangi qiymat yaratiladi. Ushbu qiym at mahsulotni sotish,
bajarilgan ishlar va ko'rsatilgan xizmatlar u ch u n baho asosida aniqlana-
di. K o rx o n a hisob ra q a m ig a m a h su lo tn i s o tis h d a n , k o ‘rsatilgan
xizm atlar va bajarilgan ishlar uch u n kelib tushadigan m ablag1 tushum
deb ataladi. Amaldagi qonunchilikka asosan korxonalar uchun tushum -
ning hisobotini olib borishda ikki usul mavjud:
1) tayyor m ahsulotni j o ‘natish (ishlarni bajarish, xizmatlarni k o ‘r-
satish) asosida xaridorlarga hisob hujyatlarini taqdim etishlik;
2) tayyor m ahsulot u c h u n (ishlarni bajarish, xizmatlarni ko'rsatish)
xaridorlardan kelib tushgan m ablag‘lar asosida.
Korxonalar o ‘z faoliyatida soliqqa tortishni amalga oshirish uch u n
yuqorida qayd etilgan usullardan birini mustaqil tarzda tanlaydi va
uni amalga oshiradi.
K orxonada m ahsulot sotishdan (xizmatlar k o ‘rsatish, ishlarni baja
rish) kelgan tushum ning taqsimotini 9-chizm ada k o ‘rish mumkin.
M ahsulot sotishdan (ishlarni bajarishdan, xizmat ko ‘rsatishdan)
kelgan tushum ning asosiy m anbayi bo ‘lib xaridorlardan kelib tushgan
pul m a b la g ‘lari b o ‘lgan t o ‘lovlari hisoblanadi. K o rx o n alar hisob
raqam iga kelib tushgan pul m ablag‘lari o ‘zining dastlabki taqsimlanishi
am alga oshiriladi. K orxona o ‘ziga kelib tushgan tushum dan eng aw alo
xom ashyo, m ateriallar, yoqilg‘i, elektroenergiya u ch u n to'lovlarni
amalga oshiradi. T u sh u m d an mahsulot tannarxidagi bilvosita soliqlar
hiso b lan g an q o 'sh ilg a n q iym at solig‘i va aksizni davlat budjetiga
o ‘tkazadi.
U sh b u xarajatlarni t o ‘lagandan so ‘ng k o rxona ixtiyorida yalpi
daro m ad qoladi. K orxona yalpi darom adidan ish haqi, unga to ‘lov-
larni, foydadan soliqni va moliyaviy faoliyat bilan bog‘liq boshqa
t o ‘lovlarni amalga oshiradilar.
U shbu xarajatlarni amalga oshirgandan so ‘ng korxona ixtiyorida
so f foyda qoladi. Amaldagi qonunchilikka asosan korxona sof foydadan
o ‘rnatilgan soliqlarni to'laydi, m uom alaga chiqarilgan aksiyalar uch u n
d iv id e n d la rn i to 'la y d i. B a rc h a t a ’kidlab o ‘tg a n to 'lo v la r am alga
o s h irilg a n d a n s o ‘ng k o rx o n a ixtiyorida q o ld iq so f foyda qoladi.
K orxonalar ushbu so f foydani taqsimlashda maxsus jam g 'a rm a la m i
tashkil qilish asosida taqsimlashlari m um kin. Bu fondlarga ja m g ‘arm a
va iste’m ol fondlarini h a m d a zaxira jam g ‘arm alarini kiritish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |