Таълим вазирлиги низомов Шухрат Рашидович

3.42-расм. Металл тўсиннинг шпренгелли ферма ѐрдамида кучайтириш.
1-метал тўсин; 2-шпренгелли тўсин

3.43-расм. Металл тўсинни олдиндан зўриқтириш орқали кучайтириш:
1-металл тўсин; 2-тиргак; 3-пўлат тортқи; 4-тортиш учун гайка; 5-бетон.

Юк остида кучайтириладиган элементлар учун пайванд солқилиги қўшимча юкловчи омил бўлиб хизмат қилади, шунинг учун кучайтириладиган элемент аввал нуқтали пайванд билан пайванд қилинади, шундан сўнг асосий чок қўйилади. Бунда узилувчи чокларга ишлов бериш лозим, улар элемент деформациясини камайтириб, пайвандлаш муддатини қисқартиради ва эриган металл массасини камайтиради.

8. 
   Ёғоч конструкцияларни кучайтириш
   

Ёғоч конструкциялар эски турар-жой, жамоат биноларида кенг, саноат биноларида эса камроқ қўлланилган. Уларни кўп йиллик эксплуатация қилиш тажрибаси шуни кўрсатдики, намланмаса, шамоллатиб ва чиришдан доимий ҳимоя қилишиб турилса, ѐғоч конструкциялар узоқ муддат хавфсиз ишлай олади.

Ёғоч конструкциялар учун игна баргли ѐғоч навлари қўлланилади. Масъулиятли детал ва бирикмалар учун қаттиқ япроқ баргли ѐғоч навлари ишлатилади. Дарахтнинг чириши намлик 25% дан ошганда, температурада - 3°С дан то +35-70°С гача, турғун ҳавода ва замбруғлар билан зарарланганда юз беради.
Ёғоч конструкцияларни нормал эксплуатация қилиш учун тегишли ҳарорат - намлик шароитини яратиш лозим, агар унинг иложи бўлмаса ѐғоч
конструкцияларга антисептик чора тадбирлардан фойдаланиб ишлов бериш керак. Антисептиклаш баҳор ва ѐз мавсумларида ўтказилади. Антисептиклар сифатида 3-4% концентрацияли натрий фторнинг эритмаси, 5-10% ли кремний фторли аммоний ва битумли материаллар асосидаги пасталар қўлланилади. Антисептикларнинг сувли эритмалари сувнинг ювиб кетувчи таъсиридан ҳимояланган ѐғоч конструкцияларига қўлланилади. Бўяш кўзда тутилган ѐғоч элементлари антисептикланмайди. Атроф-муҳитнинг намлиги 25% гача бўлганда, намланиш ҳавфи бўлмаган ѐки тез қуриши таъминланган конструкцияларда бир маротаба, мураккаброқ шароитларда эса кучайтирилган ѐки икки марта антисептиклаш қўлланилади. Ёғоч конструкцияларни ѐнишдан ҳимоялаш антипирен (бор кислотаси, бура ва бошқалар) таркиблар билан амалга оширилади. Ташқи сиртларни ҳимоялаш учун перхлорвинил ва пигментли парафин каби атмосфера таъсирига бардошли таркиблар қўлланади. 60-70% ва ундан юқори намликларда намга чидамли бўѐқлар, сланецли смола ва бошқалар қўлланади.
Оловдан ҳимояловчи таркибларга антисептиклар қўшиш мумкин, улар таркибнинг оловдан ҳимоя қилиш хоссасини камайтирмайди, лекин ѐғоч конструкцияларни бир вақтнинг ўзида ҳам ѐниб кетишдан, ҳам чириш ҳавфидан ҳимоя қилади. Ораѐпманинг айрим тўсинининг таянч қисми чириб зарарланганда, чириган қисми кесиб олиниб, ўрнига икки тарафдан тахтадан қоплама ўрнатилади. Шикастланиш каттароқ ҳажмда бўлганда чивиқли ясамалар қўлланилади. Уларнинг узунлиги тўсиннинг кесилган учининг иккиланган узунлигидан 10% ортиқ қабул қилинади. Чордоқ ораѐпмаси учун таянч қисмини №12-16 швеллерлардан олинади.