Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Ключевые 
слова: 
Воспитание, 
патриотизм, 
человечность, 
совершенствование, развитие подрастающего поколения, просвещение, воспитание 
зрелого человека.
Ta’lim– 
bilimberish, 
malakavako'nikmalarnihosilqilishjarayoni, 
kishinihayotgavamehnatgatayyorlashningasosiyvositasi, 
o’quvchiningbilishqobiliyatinio'stiruvchiomildir. 
Tarbiya– 
shaxsdamuayyanjismoniy, 
ruhiy, 
ma’naviysifatlarnishakllantirishgaqaratilganamaliypedagogikjarayon; 
insonningjamiyatdayashashiuchunzarurbo'lganxususiyatlargaegabo'lishinita’min
lashyo'lidako'riladiganchora-tadbirlaryig'indisi. 
Barkamolinsontarbiyasinitashkiletishazal-
azaldanxalqimizningezguorzusi, 
jamiyatningmuhimtalabivamaqsadi, 
yurtma’naviyatininguzviyqismibo’libkelgan. Bug'oyanafaqatalohidashaxslarni, 
balkibutunxalqlarniyuksaklikkako'tarilishidasababchibo'lgan, 
birmaqsadostidabirlashtirgan. 
Komillikniorzuqilmagan, 
barkamolinsontarbiyasinixayoligahamkeltirmaganxalqhechqachonyuksalmaydi, 
kelajagihambo'lmaydi. 
Shubois, 
mamlakatimizdabolatarbiyasi, 
unibarkamolinsonqilibtarbiyalashmuhimmasalalardanbirigaaylangan. 
Shunita’kidlabo'tishjoizki, 
BirinchiPrezidentimizI.A.Karimovningquyidagifikrlariaynihozirdahamo’zdolzar
bliginiyo'qotmagan: 
“Shuniunutmaslikkerakki, 
kelajagimizpoydevorlaribilimdargohlaridayaratiladi, 
boshqachaaytganda, 
xalqimizningertangikuniqandaybo'lishifarzandlarimizningbugunqandayta’limvat
arbiyaolishigabog'liq”. 
Zerota’limvatarbiyaninguyg'unligiyoshlardabilimegallashbilanbirga, 
vatanparvarlik, 
insonparvarlik, 
umuminsoniylikkabiqadriyatlarnishakllanishigayaqindanyordamberadi. 
Buyuk alloma A.Jomiy ham ta’lim-tarbiya masalalari xususida so‘z 
yuritar ekan, ijtimoiy tarbiyani tashkil etishga jiddiy e’tibor berishni maqsadga 
muvofiq deb topadi. Biroq tarbiya izchil va uzluksiz yo‘lga qo‘yilishiga 
erishishni muhim, ya’ni har qanday giyohni ham parvarishlash asosidagina 
undan yaxshi hosil olishni ko‘zlash mumkin. Agarda insonga uning 
bolaligidanoq yaxshi tarbiya berilsa, u komil inson bo‘lib voyaga yetishiga 
ishonch bildiriladi [1]. 
O‘zbekistonning buyuk kelajagini bunyod etish, asosan, bugungi yosh-
avlodning zimmasida ekan, ularni bilimli, aql-zakovatli, har tomonlama yetuk, 

---

122 
izlanuvchan etib shakllantirish hayot tajribasiga ega, qiyinchiliklarni boshidan 
tkazgan yoshi ulug‘larimiz, qolaversa, ularning ta’lim-tarbiyasiga birdek mas’ul 
ota-onalar, o‘qituvchilarning asosiy vazifasi bo‘lib qolaveradi. Bu yo‘lda yosh-
avlodga ta’lim-tarbiya olishlari uchun to‘liq shart-sharoit yaratish, ularning 
odob-axloq, ma’naviyat masalalariga katta e’tibor berilayotganligi bejiz emas, 
aslida. Bularning barchasi olib borilayotgan oqilona siyosat namunasidir. 
Yosh avlodni kamolga yetkazishda u yashayotgan jamiyatdagi muhit, 
hayotiy tajriba, ta’lim-tarbiyaning ta’siri natijasida u o‘zlaridagi ijobiy va salbiy 
fazilatlarni namoyon qiladi. Buyuk allomalarimiz ham fikrimizning isboti 
sifatida ushbu fikrlarni bildirishgan: “Inson tug‘ilganda kamolotli bo‘lib 
tug‘ilmaydi, ularning orasida aslida farq ham bo‘lmaydi, ularning xulqi, faoliyati 
o‘xshash bo‘ladi, keyinchalik esa o‘zgaradi. Yana inson go‘zal fazilatlarga ikki 
yo‘l -ta’lim va tarbiya yo‘li bilan erishish mumkinligini aytib o‘tishgan. 
Inson kamolotga, komillikka yolg‘iz o‘zi erisha olmaydi. U boshqalar 
bilan aloqada bo‘lishga, ularning munosabatlariga muhtojlik sezadi. Chunki har 
bir odam ham baxtni, ham narsa-hodisalarni o‘zicha bila olmaydi. Unga buning 
uchun o‘qituvchi lozim. Bunga ta’lim-tarbiyani to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish orqali 
erishish mumkin. “Ta’lim-tarbiyaning asosiy vazifasi jamiyat talablariga javob 
bera oladigan va shu jamiyat uchun xizmat qiladigan yetuk insonni 
tarbiyalashdan iborat”. – deb biladi Farobiy [2]. 
Ta’lim va tarbiya – birining o‘rnini biri to‘ldiruvchi ne’matlardir. Agarda 
ulardan biri, masalan, bolaning tarbiyasi bo‘lmay turib kuchli ta’limga ega 
bo‘lsa, bunday rivojlanish hech qanday samara bermaydi yoki aksincha. 
Shuning uchun bolani mukammal inson qilib tarbiyalashda ularning ham ta’lim, 
ham tarbiyalariga alohida e’tibor berishimiz, bilimli, ma’rifatli qilib o‘stirishda 
har ikkalasini ham hisobga olib ish yuritishimiz kerak. 
Shu o‘rinda muhtaram yurtboshimiz Sh.M.Mirziyoyevning quyidagi 
fikrlarini keltirsak:”Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala 
– bu yoshlarimizning odob-axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, 
dunyoqarashi bilan bog‘liq. Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu 
o‘zgarishlarni hammadan ham ko‘proq his etadigan kim – yoshlar . Mayli 
yoshlar o‘z davrining talablari bilan uyg‘un bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini 
ham unutmasin. Biz kimmiz, qanday ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat 
ularning qalbida doimo aks-sado berib, ozligiga sodiq qolishga undab tursin. 
Bunga nimaning hisobidan erishamiz? Tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya 
hisobidan” [3].
Yosh avlod rivojlanishida ta’lim-tarbiyaning uyg‘unligiga erishish uchun 
ilk tarbiya o‘chog‘i hisoblangan oilaga e’tibor berishimiz lozim. Negaki oila 
farzand tarbiyasida juda muhim rol o‘ynaydi. Bunda oilada ota ham, ona ham 

---

123 
teng huquqli, farzand kamol topishida birdek ishtirok etishi bolaning yaxshi 
xulq-odob 
qoidalarini 
egallashiga 
zamin 
hozirlaydi. 
Sharq 
mumtoz 
adabiyotining buyuk namoyondalaridan biri Muslixiddin Sa’diy Sheroziy 
fikricha, oila, bolaning baxti, kelajagi uchun zamin yaratuvchidir. Oilada asosiy 
tayanch otadir. U mas’uliyatli tarbiyachidir. Ota o‘z bolalarini tarbiyalashi, 
o‘qitishi, hunarga o‘rgatishi, jismonan chiniqtirishi kerak. 
Aytish joizki, ta’lim degan so‘z insonga o‘qitish, tushuntirish asosida 
nazariy bilim berish; tarbiya-nazariy fazilatni, ma’lum hunarni egallash uchun 
zarur bo‘lgan xulq normalarini va amaliy malakalarni o‘rgatishdir.