Ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Jordano Bruno (1548—1600) O'zining ilg'or fiKrlari uchun Bruno dahriyliKda

ayblanadi va cherKovdan haydaladi. Bruno geliotsentriK nazariyani himoya qilish va targ'ib qilish bilan cheKlanib qolmaydi. U tabiatshunosliK tajribalarini hisobga olib, bir necha muhim nazariy xulosalar qildiKi, ular falsafani yana ham boyitdi. Bruno ta'limoticha, haqiqiy falsafa ilmiy tajribaga suyanishi KeraK, sxolastiKani tugatish KeraK.


V


84





Yangi davr falsafasiga avvalo tabiatshunoslikdan kelib chiqadigan
kuchli materialistik tendentsiya xos. XVII asrda Evropaning yirik faylasuflari
qatoriga F.Bekon, T.Gobbs va J.Lokk (Angliya), R.Dekart (Frantsiya),
B.Spinoza (Gollandiya), G.Leybnits (Germaniya) kiradi.

1. 
   ilova
   

XVII-XVIII asrlar Evropa Ma’rifat falsafasiga ingliz ma’rifatchilari J.Lokk va D.Yum, XVII asr nemis ma’rifatchisi G.Leybnits, shuningdeK buyuK olim I.N’yuton falsafasi ham Kuchli ta’sir Ko’rsatdi. XVIII asr Ma’rifat falsafasida iKKi yo’nalish: Vol’ter, Russo, Vol’f, MontesK’e va boshqalarning deistiK materializmi hamda Mel’e, Didro, Gol’bax, Gel’vetsiy, Lametri Kabi olimlarning asarlarida N’yuton, Galiley, DeKartning materialistiK tabiatshunosligi negizida deizm nazariy asoslarining tanqidi farqlanadi.





85

O’quv vaqti 2 soat	Talabalar soni 25-30
O’quv mashg’ulotining shakli.	Bilimlarni shukurlashtirish va kengaytirish buyisha seminar mashguloti
Seminar rejasi	1.O’rta asrlar G’arb falsafasi. Nominalizm va realizm. Apologetika, patristika, sxolastika g’oyalari. Uyg’onish davrida G’arbiy Yevropa falsafiy tafakkur rivoji. J.Bruno, N. Kopernik, Galiley, N. Kuzanskiy va b. 2. Yangi davr Yevropa falsafasi. F. Bekon, T. Gobbs, I. Kant, Gegel va b. XVIII asr ma’rifatchiligi: Volter, Russo, Lametri, Didro,

86

	Gelvesiy, Golbax. 3. Hozirgi zamon jahon falsafasi va uning asosiy oqimlari: Pozitivizm, neopozitivizm, hayot falsafasi, ekzistensializm, jamiyat falsafasi (K. Popper. P. Sorokin)
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga akliy xujum va baxs-munozara usulini kullash orkali o’rta asrlar va yangi davr g’arb falsafasi, hozirgi zamon jahon falsafasi haqida tushuncha berish.
Pedagogik vazifalar: Mavzuning tub mohiyatidan kelib shiqqan holda, seminarsavollarini muayyan qismlarga bo’lish, har bir qismni o’zaro mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash, oshib berish, tushuntirish, shakllantirish. Darslik bilan ishlash kunikmalarini xosil kilish.Materialni taxlil kilish va tizimlashtirish kunikmalarini shakllantirish	O’quv faoliyatining natijalari: O’rta asrlar G’arb falsafasi. Nominalizm va realizm. Apologetika, patristika, sxolastika g’oyalari. Uyg’onish davrida G’arbiy Yevropa falsafiy tafakkur rivoji. J.Bruno, N. Kopernik, Galiley, N. Kuzanskiy ijodi va yangi davr Yevropa falsafasi. F. Bekon, T. Gobbs, I. Kant, Gegel va b. XVIII asr ma’rifatchiligi: Volter, Russo, Lametri, Didro, Gelvesiy, Golbaxlar hayot faoliyati, Hozirgi zamon jahon falsafasi va uning asosiy oqimlari: Pozitivizm, neopozitivizm, hayot falsafasi, ekzistensializm, jamiyat falsafasi (K. Popper. P. Sorokin) mazmuni oshib beriladi, ta’riflar va sharhlar beriladi
Ta’lim usullari va texnikasi	Muloqot, aqliy hujum, Muammoli vaziyat
O’quv faoliyatining tashkil qilish shakllari.	Jamoa, guruhlarda ishlash.
Ta’lim vositalari.	Doska, bur, darslik, ko’rgazmali qurollar.
Monitoring va baholash	Og’zaki nazorat savol- javob, reyting tizimi asosida baxolash

87

Ishlash bosqishlari va vaqti	Faoliyat
	Ta’lim beruvshi	Ta’lim oluvshi
1 bosqish	Mavzu: Yangi va eng yangi davr
Kirish	falsafasi..
10 daqiqa	Mashg’ulot rejasi va maksadi aniklanadi	Tinglaydilar, aniqlaydilar.
2 bosqish	2.1. Talabalarni 3 ta kishik guruxlarga	2.1. Guruxlarda	ishlash
Asosiy	ajratadi. Mavzu buyisha tayyorlangan	koidasi	bilan
	topshiriklarni eshishda «Muammoli vaziyat»,	tanishadilar.
60 daqiqa	«Akliy xujum» , « Baxs- munozara» usullaridan foydalanadi.	2.2.Savollarga javoblarni beradilar va
	2.2.Guruxlarni ishlash koidasi bilan	muxokamada	faol
	tanishtiradi va savollvrni tarkatdi.	ishtirok etadilar va
	2.3.Talabalar javobini sharxlaydi, xulosalarga e’tibor beradi, aniklik kiritadi.	mustakil fikrlar kiladila.	bayon
	2.4.Guruxlar faoliyatiga umumiy ball beradi.
3-boskish	3.1. Mashgulotni yakunlaydi talabalarni	Eshitadilar
YAkuniy (10 dakika)	baxolaydi va faol ishtirokshilarni ragbatlantiradi.	Topshirikni oladilar
	3.2. Topshirik beradi.

88

O’quv vaqti 2 soat	Talabalar soni 80- 90
O’quv mashg’ulotining shakli	Axborot, visual ma’ruza
. Ma’ro’za mashg’ulotini rejasi.	Olam tushunchasi. Substansiya. Olam va odam munosabati falsafaning asosiy masalasi. Olam to’g’risidagi turlicha qarashlar. Olamning diniy, ilmiy falsafiy manzarasi. Olamning namoyon bo’lish shakllari. Borliq tushunchasi. Borliqning tuzilishi. Borliqninsh shakllari va ularning namoyon bo’lish xususiyatlari. Materiya. Harakat va uning shakllari, tamoyillari (abadiylik, uzluksizlik, nisbiylik). Borliqning fazo va vaqtda mavjud bo’lish tamoiyli. Ijtimoiy makon va zamon, uning taraqqyoti tamoyillari. Tabiat tushunchasi, uning falsafiy mohiyati. Tabiatning tuzilishi. Tabiat va jamiyat. Tabiy va sun’iy muhit. Biosfera. Noosfera.
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga ontologiya - borliq falsafasi haqida tushuncha berish.