Таълим вазирлиги а. Цодирий номидаги

OLIY TA’LIMDA KREDITMODUL TIZIMI
Abduraxmonova Dinora Yusupovna - 
JDPI o’qituvchi
Annotasiya Ushbu maqolada kredit modul tizimi O ’zbekistondagi ta ’lim jarayoniga tadbiq
etilishi. Kredit modul tizimining mazmun mohiyati haqida s o ’z yuritadi.
Kalit so’zlar: Ta’lim, kredit modul, akademik kredit, modul, kredit , ta ’lim jarayoni,
konsepsiya
Annotation The article introduces the credit module system to the educational process in
Uzbekistan. The content o f the credit module system is discussed.
Key words Education,credit moduli, academic credit, moduli, credit, educational process
concept.
Аннотация В данной статье представлено система кредитных модулей в
образовательный процесс в Узбекистане. Обсуждается содержание системы кредитных
модулей.
Ключевые слова Образование. Кредитный модул , академичиский кредит, Модуль,
кредит, учебный процесс, концепция
323

---

Mutaxassis kadrlarning shakllanish muhiti hisoblangan oily ta’lim sifatini 
yaxshilash XXI asrning asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Aynan, shu sababli 
globallashuv sharoitida ta’lim va fan tizimini isloh qilish ko’plab muammolarning 
yechimini belgilovchi omil hisoblanadi.
Ta’lim masalasi jahonning ko’plab mamlakatlarida muhim vazifalar qatoridan 
o’rin olgan. Ko’pchilik davlarlarda sog’lom raqobat sharoitidagi yangi talablariga 
javob beruvchi, moslashuvchan ta’lim tizimini yaratishga qaratilgan tub islohatlar 
amalga oshirilmoqda. Hammamizga ma’lumki, iqtisodiyot rivoji ortda qolish havfi 
asosan samarali ta’lim modelini yaratmagan davlatlarga xosdir. Bundan ko’rinadiki, 
eng avvalo mamlakatimizda ta’lim tizimini faol tarzda takomillashtirib borishimiz 
zarur. Bu borada Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev boshqa sohalar qatorida ta’lim 
sohasiga ham alohida e’tibor qaratmoqdalar. Bunga misol qilib, 2019 yilning 8- 
oktabrida “O ’zbekiston Respublikasi oily ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish 
konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Farmoni imzolandi. Ushbu muhim dasturi 
amal xujjatda mamlakatimizdagi oliy ta’lim muassasalariga bir qancha yangiliklarni 
olib keldi. Jumladan: oliy ta’lim muassasalarining 85% 2030-yilgacha bosqichma- 
bosqich kredit-modul tizimiga o’rkazish rejalashtirilgan. Manashu konsepsiyaga 
asosan Jizzax davlat pedagogika instituti 2020-2021 o’quv yilidan boshlab kredit 
modul tizimiga o’tdi.
Kredit modul tizimi nima degani?
Kredit - modul tizimi - mustaqil ta’lim olishga qaratilgan va individuallik 
asosida bilimni ijodiy o’zlashtirish, o’quv jarayonini qat’iy belgilangan holda ta’lim 
yo’lini tanlash va kredit holida bilim hajmini belgilovchi tizimdir. Bu tizim hozirgi 
kunda rivojlangan mamlakatlar ta’lim tizimida umumiy yo’lga qo’yilgan, vaqt 
sinovlarida o’zini yetarlicha oqlagan va bir biridan farq qiluvchi, lekin bir - birini 
o’zaro to’ldiruvchi ikkita - modul va kredit o’qitish texnologiyalarini birlashishidan 
hosil bo’lgan.
Modul - o‘quv dasturidagi har bir fan bu modul hisoblanadi. Chunki u 
yaxlitlikka ega, muayyan o‘qish natijalariga erishishga yo‘naltirilgan, o‘zining 
tizimi va baholash mezonlariga ega bo‘lgan izchil o‘qish va o‘rganish harakatlari 
jamlanmasidir. Lekin modullar faqat fanlarning o‘zidangina iborat emas. 
Yuqoridagi ta’rifga mos keladigan va tegishli miqdorda kreditlarni o‘zida aks 
ettiradigan har qanday tizimli va izchil o‘rganish va mashg‘ulotlar jamlanmasini 
modul deyish mumkin. Bunga o‘quv dasturiga kiritilgan amaliyot ishi, bitiruv 
malakaviy ishi yoki dissertatsiya ishini misol keltirish mumkin.
Akademik kredit - oliy ta’limning muayyan bosqichida ushbu ta’lim darajasini 
qo‘lga kiritish maqsadida talaba tomonidan muntazam ravishda to‘plab boriladigan
324

---

ramziy o‘lchov birligi. Bu birlik talaba ma’lum miqdordagi o‘qish yuklamasini 
bajarganligi va muayyan o‘qish natijalarini muvaffaqiyatli egallaganligini anglatadi.
Modulli o’qitish - tartibli o’qitish demakdir. Bunda o’quv materiali bitta 
o’quv mashg’uloti hajmida, o’quv predmetining biror mavzusi yoki biror bo’limi 
darajasida, ba’zan esa o’quv fanining yirik tarkibiy qismida, ya’ni, bloklar tarzida 
ham o’ qitish mumkin.
O ’zbekiston OTM o’qitish amaliyotida kredit - modul tizimini joriy etish 
nima uchun kerak?
Bu savolimizga O’zbekiston OTM faoliyatida hozirgacha amalda qo’llanilib 
kelinayotgan an’anaviy tizimimizning ko’zga ko’rinadigan kamchiliklarini 
ko’rsatish orqali javob topamiz.
- O ’zbekiston OTM faoliyatida hozirgacha amalda qo’llanilib kelinayotgan 
an’anaviy tizim hozirgi tezkor axborot asri talablarini bajara olmasligi;
- O ’zbekiston OTM larida talabalar asosan, tinglovchi bo’lib qolayotganligi, 
natijada amaliyotning sustligidan yetishib chiqqan kadrlarning sohalarda yaxshi 
natijalar bera olmayotganligi;
- Baholash tizimidagi bo’shliqlarning ko’pligi, va buning natijasida baholash 
jarayonlarida korrupsiyaning ildiz otishi;
- Talabaning novatorligi sustligi. Ya’ni, bu tizimda talabaga vazifa beriladi, 
talaba esa uni bajaradi va shu orqali baho oladi. Talabaning ijodiy, mustaqil 
ishlarga kam urg’u beriladi;
- Eng muhimi, bu tizimning jahonning rivojlangan ta’lim tizimlariga mos 
emasligi. Bu esa, ular bilan raqobatga tayyor emasligimizga asosiy sabab 
bo’lmoqda.
Bunday sharoitda biz, O’zbekiston OTM faoliyatini kuchli isloh etish, ularni 
jahonning nufuzli universitetlari qatoriga kiritish, erkin va ijodiy ta’lim berish 
mukammal sturukturalarini ishlab chiqish, jahon standartlariga to’laligicha mos 
keluvchi sifatli ta’limni amalga oshirish uchun dunyo tajribasiga asoslangan - 
kredit - modul tizimini tanladi.
Akademik kredit - oliy ta’limning muayyan bosqichida ushbu ta’lim 
darajasini qo‘lga kiritish maqsadida talaba tomonidan muntazam ravishda to‘plab 
boriladigan ramziy o‘lchov birligi. Bu birlik talaba ma’lum miqdordagi o‘qish 
yuklamasini bajarganligi va muayyan o‘qish natijalarini muvaffaqiyatli 
egallaganligini anglatadi.
325

---

33. АБДУКАРИМОВ 
НУРМАХАН 
АМИРХАНОВИЧ, 
КАХХАРОВ 
ЖАСУРБЕК АБДУМАННОБ УГЛИ. Хдракатлиуйинлар оркали ёш 
авлодни жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш...........................230
34. ABDULLAEVA MAFTUNA MUXIDDINOVNA. Maxsus maktabda imo- 
ihsora nutqini o‘qitish mazmuni................................................................... 233
35. ALIMJАNOVA NAFOSAT, DJO’RAYEVA MATLUBA. O’qish darslarida 
o’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish yo’llari.................................. 235
36. АДИЛОВАДИЛОРОМ 
НУРИЛЛАЕВНА. 
“Бориэлга 
яхшилиг 
килгил...” ......................................................................................................238
37. ZAXRO 
URUNOVA 
NIZOMIDDINOVNA,GARIPOVA 
MADINA 
RAVSHANOVNA. Ona tili o‘qitish maxsus uslubiyati fanining nazariy 
asoslari............................................................................................................ 242
38. МАФТУНА 
МУХИДДИНОВНА 
АБДУЛЛАЕВА, 
КАРАБАЕВА 
МУЯССАР ФАРХОД КДЗИ. Эшитишда муаммоси булган болаларни 
огзаки нуткни ривожланишининг узига хос хусусиятлари................ 244
39. МАВЛЯНОВ 
БАХРОМ 
САНГИРОВИЧ, 
НОРБОЕВ 
ЭЛМУРОД 
НОРБОЕВИЧ. 
Соглом 
турмуш 
маданияти 
оркали 
маънавий 
кадриятларни укувчилар онгига синдириш йуллари............................ 246
40. Н.К.АБИДОВА. Геометрик тушунчаларни фанлараро шаклантириш 
буйича педогогик-коррекцион иш мазмуни...........................................249
41. E.NURMATOV., D.
t
O
j
IBOYEVA. Maktabgacha ta’lim muassasalarida 
jismoniy sifatlarni tarbiyalashda harakatli o’yinlarni ahamiyati............... 252
42. ОТЕБАЕВА 
АРУХАН 
ОРЫНБАЕВНА. 
Каракалпакстан 
республикасында имкэнияты 
шекленген 
балалардын, 
инклюзив 
тэлимге 
камтып 
алыныуы 
........................................................................................................................ 255
43. PO‘LATOVA SAODAT MAXAMADAMINOVNA, ABDULLAEVA 
SHAXZODA 
ABDUJABBOR 
QIZI. 
Eshitishida 
nuqsoni 
bo’lgan 
shaxslarning diqqat xususiyatlari............................................................... 257
44. SADIROVA KAMOLA G‘IYOZOVNA, AXMEDOVA MAXBUBA 
XASANOVNA. So‘zlashuv nutqini rivojlantirishning mazmuni, maqsadi va 
vazifasi...........................................................................................................260
45. СИДДИКОВА ШОХИДА ИСОКОВНА. Муаллиф гапида сезги ва холат 
ифодаловчи феълларнинг урни................................................................ 261
46. ГУЛНОЗА САЛИХОВА. Ота-оналар хамкорлиги асосида имконияти 
чекланган болаларни умумий урта таълим муассасаларига жалб 
этишнинг узига хос тамойиллари........................................................... 263
47. С.ТУРГУНБОЕВ., Ф.САТИМБАЕВА. Эшитишида нуксони булган 
болаларга ихтисослаштирилган мактаб-интернат укувчилари ижтимоий 
мослашувининг педагогик асослари......................................................266
48. XAYDAROVA 
OYGUL 
FAZLIDDDIN 
QIZI, 
AXMEDOVA 
MADINABONU XABIBULLO QIZI. Kar bolalarni og‘zaki nutqini idrok 
etishga o‘rgatish............................................................................................ 269
352