O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT VILOYATI CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
“ FIZIKA VA ASTRONOMIYA O’QITISH METODIKASI “ YO’NALISHI
KURS ISHI
MAVZU: “MKN ideal gaz holatining asosiy tenglamasi” mavzusini innovatsion texnologiyalar asosida o’qitish me
Toshkent-2022
MUNDARIJA:
KIRISH……………………………………………………………….……….…..3
I-BOB. FIZIKA O’QITISHDA INNOVATSION USULLAR…………………...6
1.1- Fizika o`qitish usullari……………………………………………………......6
1.2- Fizika o’qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish………………11
1.3- Fizika darslaridan muammoli o’qitishni amalga oshirish metodikasi……....17
II-BOB. “INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR ASOSLANGAN “TERMODINAMIKANING BIRINCHI QONUNINI IZOPROSESLARDA QO’LLASH” MAVZUSINI O’QITISH METODIKASI………………………..20
2.1-Fizika faniga Axborot-kommunikatsiya va innovatsion texnologiyalarni joriy qilish……………………………………………………………………………..20
2.2.“Tеrmоdinаmikаning birinchi qоnuni. Izоjаrаyonlаrgа tеrmоdinаmikаning birinchi qоnunini qo’llаsh” mavzusi bo’yicha ishlanma.......................................23
XULOSA……………………………………….………………………………..31
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...32
KIRISH
“Ta’lim va ma’rifat – tinchlik va bunyodkorlik sari yo’l” Sh.M.Mirziyoyev. Respublikamiz mustaqillikka erishgach hayotimizning boshqa soxalari kabi ta`lim tizimida ham muhim o`zgarishlar sodir bo`ldi. Ta`lim tizimini isloh qilish maqsadida ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ va ―Ta`lim to`g`risida‖gi qonuni qabul qilindi. Bu hujjatlarga asosan respublikamizda ta`lim bir nechta bosqichda amalga oshirilmoqda.
Shu turlaridan umumiy o`rta ta`lim maktablarining 6-9 sinflarida ham fizika fani maxsus o`qitiladi. Endi bu ta`lim turlarining har birida fizikaning bo`limlaridan biri bo`lmish Molekulyar fizika va Termodinamika asoslarini o`qitishning o`ziga xos jihatlarini qarab chiqamiz.
Umumiy o`rta ta`lim maktablarida fizika fani 6-sinfdan boshlab o`rganiladi. 6-sinfga kelgan o`quvchini ta`biiy yo`nalishdagi bir qator fanlarni hamda matematika fanini quyi sinflarda o`qigan va bu fanlar bo`yicha ma`lum bilimga, amaliy ko`nikma va malakalarga ega bo`lganligini inobatga olgan holda, fizika fanini o`qitish tashkil etiladi. Dasturga asosan 6-sinfda fizika kursi mazmuni o`zgartilmagan holda‚ fizik hodisalar va kattaliklar o`rganish ketma-ketligi ulardan birini tanlab olish imkoniyatiga ega. Ulardan birinchisida fizika an‘anaviy bo`lgan usulda avval jismlarning harakati, bosib o`tgan yo`li, unga ketgan vaqti, tekis va notekis harakatda tezlik, massa, zichlik kabi fizik kattaliklar o`rganiladi. So`ngra modda tuzilishi haqidagi dastlabki ma‘lumotlar 6-sinf fizikasining 1-bobida berilgan, 6-sinfda modda tuzilishi haqidagi ma‘lumotlarga 6 soat ajratilgan bo`lib, bu bobda modda tuzilishi haqida antik davr olimlari va yurtdoshlarimiz bo`lgan Roziy, Beruniy, Ibn Sino ta`limotlari‚molekulalarning tartibsiz harakati‚ qattiq jism‚ suyuqlik va gazlarning molekulyar tuzilishi‚ diffuziya hodisasi haqidagi boshlang`ich bilimlarni o`quvchilarga berib boriladi. Mavzuga tegishli elementar mavzularning o`qitilishi nazarda tutilgan. Shuningdek 4ta demonstratsion, tajriba 1ta laboratoriya ishi suyuqliklarda diffuziya hodisasini o`rganish bo`yicha, ya`ni o`quvchilarga o`qituvchi ishni qanday bajarilishini tushuntirib‚ kuzatishlar to`g`risida xulosalar yozishlarini aytadi. Modda tuzilishi haqidagi dastlabki ma`lumotlarni qay darajada o`zlashtirganini bilish maqsadida 1-bobni yakunlash bo`yicha nazorat savollari ham berilgan. Mexanika bo`limi jismlarni harakati va muvozanat holati haqidagi bo`limdir. Bu bo`limdan keyingi bo`limlarida qo`llaniladigan ko`plab tayanch tushunchalar o`rganiladi. Ma`lumki jismlarning o`lchamlari va massalarini bilish‚ ularni barcha xossalarini tushuntirib berish uchun yetarli emas. Atrofdagi jismlar bir –biridan faqat o`lchamlari va massalari jihatdangina emas‚ boshqa bir qator tomonlari bilan ham farq qiladi. Jismlarni xossalari ularni qanday tuzilganligiga hamda uning qismlari qanday kuchlar bilan ta`sirlashishiga bog`liqdir. Shuning uchun‚ moddaning tuzilishi haqidagi masala, fizikaning asosiy masalalaridan biridir. Bu masala fizikaning molekulyar fizika va issiqlik hodisalari bo`limida batafsil qaraladi. Bo`limning o`ziga xos tomoni ham ana shundadir.
9-sinfo‘quvdasturi:68 soat, xaftasiga2 soatdan ajratilgandir. Molekulyar fizika - fizikani turli agregat holatlardagi jismlarni xossalarini‚ ularning molekulyar tuzilishlari asosida qarab chiqadigan bo`limdir. Molekulyar fizikani o`rganish‚ tabiatshunoslik fanlari fanlari nuqtai nazaridan olamni bugungi tasviriga bo`lgan ilmiy qarashlarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Mexanikani o`rgangandan keyin molekulyar fizikani o`rganishga o`tish‚ o`quvchilarni ilmiy dunyoqarashini shakllanishida butunlay yangi bosqichdir. Mexanik hususiyatlardan farqli o`laroq‚ issiqlik hodisalaridagi yangi hususiyatlari 2 omil‚ ya`ni moddani uzlukli tuzilishi hamda‚ o`zaro tasirlashuvchi‚ zarralar atom‚ molekula‚ ionlar sonining kattaligi bilan izohlanadi.
Shu sababli‚ issiqlik hodisalarini tushuntirish uchun mexanikada ko`rilmagan yangi temperatura ‚ molekulalarning o`rtacha kvadratik tezligi‚ ideal gaz‚ gazni hajmi va bosimi‚ ichki energiyasi‚ issiqliqlik muvozanati‚ issiqlik jarayonlarini‚ yo`nalganligi hamda termodinamikaning qonunlari o`rganiladi. Molekulyar fizikani o`rganishdagi yangi bosqich 3 asosiy hususiyati bilan xarakterlanadi:
- qat`iy mantiqiy bog`liqlikda berilgan yanada kengroq ilmiy tushuncha va hodisalar qamrab olinganligi;
- ularning molekulyar hususiyatlarini miqdoriy tavsiflanishi;
- termodinamik hamda statistik metodlar kabi ilmiy bilish metodlarining izohlanishi va qo`llanilishi.
Maktab fizika kursini bo`limi sifatida molekulyar fizika va issiqlik hodisalari jismlarni mexanik va issiqlik hususiyatlarini‚ shuningdek moddalarning tuzilishi hamda zarralarni o`zaro ta‘sirlashuvlariga bog`liq ravishda ularni agregat o`tishlarini o`rganadi. Bunda makroskopik moddiy sestema parametrlari P,V,T‚ sirt tarangligi va boshqalar bilan zarrachalar parametrlari harakat tezligi‚ konsentratsiyasi‚ o`zaro ta`sir qiluvchi kuchlar va boshqalar aniqlanadi. Bunday o`rganishdan so`ng makrohodisalar va jarayonlar molekulyar kinetik nuqtai nazardan izohlanadi. Natijada‚ fizik metodlarni mikroolamni o`rganishdagi qudrati namoyon bo`ladi‚ mikroolamni o`rganish‚ moddalarni ichiga kirib borish imkoniyatlarini aniqlaydi.
