|
Mens et Manus” (Aql va qo‘l) bu institut talabalarga STEM tushunchasini o‘rganish va tanishish uchun birinchilardan bo‘lib yordam berdi.
Tadqiqotlar statistikasiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, 2011-yildan boshlab, dunyo bo‘yicha STEM ta’lim tizimiga bo‘lgan talab 17% oshgan. Boshqa ta’lim tizimida esa bu ko‘rsatkich 9,8% oshgan. Bu ko‘rsatkich ham dunyo ta’lim tizimida ham ushbu ta’lim tizimiga nisbatan talab katta va natijadorligi yaxshi.
STEM ta’lim dasurining asosiy shiori Science is fun! Ta’lim quvnoq bo‘lishi kerak, talaba bu fanni o‘qib qiziqishi kerak. Fan esa talabani o‘ziga jalb etishi kerak. Sabab hozirgi kungacha astronomiyani ko‘pchilik qiyin va keraksiz fan deb o‘ylaydi.
Lekin aslida unday emas, chunki hayotda hamma narsa astronomiya. Olamni, koinotni o‘rganish va buni kundalik hayot bilan bog‘lab o‘qitish juda katta samara beradi.
STEM ta’lim dasturini an’anaviy o‘qitish uslublari bilan taqqoslaganda, STEM yondashuv talabalarni tajribalarni mustaqil o‘tkazishga, modellar tuzishga, mustaqil ravishda musiqa va filmlar yaratishiga, o‘z g‘oyalarini haqiqatga aylantirishga yordam beradi.
STEM ta’lim talabaning texnik-ijodkorlik va konstruktorlik qobiliyatlarini oshirish bilan bir qatorda talabaning kreativlik qobiliyatini ham oshiradi.
Kreativlik deganda insonning yangilik yaratish, muammolarni yechishga qaratilgan ijodiy qobiliyati tushuniladi. Aynan kreativlik muayyan pragmatik muammolarni hal qilishga yordam beradi. Kreativ fikrlash tufayli biz yangi narsalarni ixtiro qilamiz4.
Kreativ fikrlash- samarali fikrlash taraqqiyotni ( kashfiyotlar, yangi g‘oyalar va qimmatli natijalarni) yaratadi.
Ijodkorlik har bir o‘quvchida mavjud. Ijodiy fikrlaydigan talabalar ma’lum xususiyatlarning mavjudligi bilan ajralib turadi.
Ijodiy fikrlashning asosiy xususiyatlari:
Yangi, g‘ayrioddiy narsalarga moyillik
Mavjud amalga oshirilgan g‘oyaga yangi tafsilotlarni qo‘shish, takomillashtirish orqali yanada mukamallikka erishish istagi
Tavakkal qilish uchun jasorat
Boshqalarning fikri bo‘ladimi yoki qiyin vazifa bo‘ladimi, to‘siqlarga duch kelish va ularni yengib o‘tishga tayyorlik
Noaniqlik holatlariga nisbatan sabrlilik
Quyidagi qobiliyatlar mavjud bo‘lishi lozim:
Muammoni topish va aniq belgilash
Ko‘p yangi g‘oyalarni yaratish
Muammoni turli tomonlarndan ko‘rib chiqish, turli xil yechimlarni, turli yondashuv va usullarni qo‘llash
O‘ylab ko‘rish va javob berish
Tasavvurda (ongda) harakatlarni bajarish
Tahlil va sintez qilish
Kreativ fikrlashni rivojlantirishga to‘sqinlik qiluvchi omillar:
Motivatsiyaning o‘rtacha darajasining mavjudligi
Shoshqaloqlikdan qochish uchun yetarli vaqt
Past yoki o‘rta darajadagi mas’uliyat
Fikri muhim bo‘lgan odamlar tomonidan natijalarga ijobiy munosabat
Jamiyat bilan munosabatlardagi mustaqillik (qarashlar, munosabatlar, xulq-atvorning jamiyat yoki guruh fikridan mustaqilligi)
Tajriba
Juda kuchsiz yoki aksincha, juda yuqori motivatsiya
Vaqt yetishmasligi
Yuqori darajadagi mas’uliyat
Fikri salmoqli va qimmatli bo‘lgan shaxslarning tanqidiy, norozi, noto‘g‘ri munosabati
Mavjud an’ana va qarashlarga bog‘liqlik
Muvafaqqiyatsiz tajriba
Qobiliyatlarning yetarli darajada rivojlanmaganligi
O‘z harakatlari va qarorlarida boshqa odamlardan farq qilishni istamaslik va qo‘rquv
Qutidan tashqarida fikr yuritish qobiliyati asta-sekin kamayib ketishi
Kreativ fikrlashni rivojlantirish uchun zaruriy ko‘nikmalar
Mantiqiy fikrlash
Taxminlarni shakllantirish
Hodisalar, obyektlar, faktlar o‘rtasidagi mantiqiy aloqalarni topish
Stereotiplarni engish
Notanish va nostandart vaziyatlarda qaror qabul qilish
To‘g‘ri bilim va mos usullarni topish
Kreativlikning uch asosiy elementi
Kompetensiya (bilimlar bazasi, tajriba, ko‘nikmalarning mavjudligi)
Shaxsiy sifatlar (zukkolik, moslashuvchanlik, qat’iyatlilik)
Motivatsiya (ichki va tashqi) Ichki motivatsiya-muammoni hal qilishda shaxsiy qiziqish, bilimlarni qo‘llash, o‘zini-o‘zi anglash
STEM ta’lim dasturi asosida o‘qitish orqali talaba quyidagi ko‘nikmalarga ega bo‘ladi:
Berilgan ilmiy tadqiqotda o‘rganilayotgan muammoni aniqlash
Berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish uchun o‘z usulini taklif etish
Dalillarga asoslanib munozara kiritish
Tadqiq etilayotgan savolga javob olish
Ma’lumotlar bilan ishlash
Ma’lumotlarning obyektivligi va ishonchligini ta’minlashda olimlar tomonidan qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash
Dalillar to‘plash
Ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan savollarni farqlash
Berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash
Kuzatishlarga asoslangan savollar qo‘yish
Ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan savollarni farqlash
STEM ta’lim dasturi talabani darsga qiziqtiradi, ilhomlantiradi va muloqotga chorlaydi5.
Bunday darslar natijasida talaba tajriba va tadqiqotlar o‘tkazishni, savol bera olishni, ijodiy fikrlash va mas’uliyatli bo‘lishni o‘rganadilar. Bundan tashqari ular hamkorlikda tadqiqot o‘tkazishning turli usullarini taklif etadilar, tahlillarni o‘rganish va ilmiy izlanishga kirishadilar.
STEM – talabaning shaxsiy fazilatlarini rivojlantirib jamiyatda faol fuqarolik pozitsiyasini egallashiga yordam beradi va talabada XXI asr ko‘nikmalarining shakllaninshini ta’minlaydi.
XXI asr ko‘nikmalarining o‘zi nima? Bu ko‘nikmalarga quyidagilar kiradi.
Fundamental bilimlar – o‘quvchilar egallagan ko‘nikmalarini kundalik turmushda, hayotiy vaziyatlarda qo‘llash
Murakkab masalalarni hal qila olish ko‘nikmalari, ya’ni tanqidiy fikrlash, kreativlik, muloqotga kirishish, hamkorlikda ishlash
Shaxsiy fazilatlardan – qiziquvchanlik, tashabbuskorlik, maqsad sari intilish, moslashuvchanlik, liderlik, xabardorlik kabi fazilatlarni rivojlantirishga xizmat qiladi.
STEM – ta’lim dasturi talabada ilmiy xabardorlik va amaliy kompetensiya xususiyatlarini ham oshiradi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Fan, matematika, texnologiya va muhandislik kabi asosiy akademik sohalar bir vaqtning o’zida rivojlanishini bir so’z bilan ifodab - STEM ta’limini keng targ’ib qilgan holda kelajak avlodga dunyoda tan olingan o’qitish texnologiyalari va metodlari asosida darslarni, to’garaklarni hamda mustaqil ta’limni tashkil qilish bugunki kunning mгhim vazifasidir.
STEM ta’lim dasturi asosida o‘qitish orqali talaba olamning yaxlit, ajralmas bir butunligini anglaydi, ilmiy dunyoqarashi shakllanadi, tadqiqotchilik ko‘nikmalari rivojlanadi va kompetentligi shakllanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
