Ta`lim Nazariyasi Fanidan Yakuniy Nazorat Topshirig`i. Abdukarimov Abdushukur. 651-18-guruh

Ta`lim Nazariyasi Fanidan Yakuniy Nazorat Topshirig`i.

Abdukarimov Abdushukur . 651-18-guruh.

1-variant.

1. 
   Savolga Javob.
   

Didaktika grekcha so’z bo’lib ”didasko” – o’qitish, ’’didaskol” – o’rgatuvchi (o’qituvchi)so’zlaridan shakllangan. «Didaktika»ning so’zma so’z tarjimasi - ta’lim nazariyasini anglatadi. Ta’lim nazariyasi ta’lim jarayoni tushunchasi va mohiyati, ta’lim prinsiplari, metodlari hamda tashkiliy ish shakllarni o’z ichiga oladi. Sobiq; ittifoq davridagi adabiyotlarda umumiy didaktikaning fan sifatida shakllanishi buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiy 1632 yilda yozilgan va 1833-38 yillarda qayta ishlanib lotin tilida chop ettirilgan «Buyuk didaktika» asari bilan bog’lanadi. Albatta, o’qitishning didaktik prinsiplarini, sinf dars tizimini asoslashda, bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishda mashqlarning ahamiyatini ochib berishda Y.A. Komenskiyning xizmatlari. U o’quvchilarning tafakkuri, mexnat qobiliyati va nutqini rivojlantirish o’qitishning asosiy vazifasi ekanligini alohida ta’kidlab o’tadi. «Ko’rgazmalilik o’qituvchining oltin qoidasi» degan ibora ham uning nomi bilan bog’liq. Lekin shunday bo’lsada, so’nggi yillarda chop etilayotgan adabiyotlarda umumiy didaktika tushunchalarining paydo bo’lishi va rivojlanishida «Avesto» (e.o. 548-529 yillar) asarining, qadimda o’rta asr sharqining buyuk allomalari Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Umar Hayyom va boshqalarning, ayniqsa ularning milliy ta’lim tarbiya asoslarini yaratishdagi xizmatlari tan olinib keng yoritilmoqda. O’zbekistonda XX asr boshlarida milliy ta’lim tizimini yaratilishi M. Behbudiy, A. Avloniy, S. Siddiqiy, I. Ibrat va A. Fitrat ularning zamondoshlari nomlari bilan bevosita bog’liqdir.

Forobiy (879-950) qobiliyatlarni rivojlantirishga oid bir qator tavsiyalar ishlab chiqqan. Yahshi nazariyachi bo’lish uchun, - deydi u, qanday fan bo’lishidan qat’iy nazar quyidagi uch shartni bajarish zarur: 1) bu fan asosini tashkil etuvchi barcha prinsiplarni bilishi; 2) bu prinsip va ma’lumotlari muayyan fanga qo’llab xulosa yasash, ya’ni mulohaza yasash (fikrlash) qobiliyatiga ega bo’lishi; 3) xato nazariyalarni inkor qilish va boshqa mualliflar fikirlarini tahlil qilib, haqiqatni o’rnatib, xatolikni tuzatish. Farobiyning pedagogik fikrlari uning «Fozil odamlar shaxri» (Toshket 1993 y) asarida bayon etilgan.

Beruniy (973 - 1051) o’zidan oldingi allomalar tomonidan yaratilgan

bilishning ilmiy metodini rivojlantirdi va yanada chuqurlashtirdi. U didaktik tavsifga ega bo’lgan quyidagi xulosalarni shakillantirdi: «Koinot tuzilishini o’rganish, shuningdek osmon va yer shakllaring qandayligi va xatto ularning o’rtasida nima borligi o’qish yordamida, takrorlash yordamida idrok qilinishi astranomiya san’ati uchun juda foydalidir, yohud o’quvchi shu yo’l bilan bu san’at kishilari qo’llaydigan so’zlarga odatlanadilar va ko’nikmalar hosil qiladilar, ularni osonlik bilan tushunadi va axamiyatini yasash tasavvur eta oladi».

Beruniyning bilim nazariyasi uning zamondoshi Ibn Sino (980 - 1037) tomonidan yanada rivojlantirildi. U «har qanday bilinayotgan (o’rganilayotgan)narsa uchun, uni bilish yo’llari mavjud bo’ladi» - deb ta’kidlaydi. Demak, u har bir fan uchun o’ziga xos bo’lgan ilmiy tadqiqod metodalarining mavjudliligiga ishora qiladi. Ibn Sinoning bilish nazariyasida sabablar tug’risidagi ta’limot muhim o’rin tutadi.

2.