Talabasi Baxromov Abdujalilning



Download 1,65 Mb.
bet1/3
Sana31.12.2021
Hajmi1,65 Mb.
#220579
  1   2   3


Toshkent Axborot Tehnologiyalari Universiteti Farg‘ona filiali

620-20 Talabasi

Baxromov Abdujalilning

Fizika fanidan

Mustaqil ta‘lim topshiriqlari



1. Kontakt hodisalar.




YARIMO‘ TKAZGICHLARDA KONTAKT HODISALAR

Qattiq jism o'tkazuvchanlik turi bilan farqlanuvchi yoki o‘tkazuvchanlik

turi bil xil boiib, solishtirma qarshiligi bilan farqlanuvchi

sohalari orasidagi kontakt natijasida hosil bo‘ladigan o‘tkinchi qatlam



elektr o ‘tish deb ataladi. Yarimo'tkazgich asboblarda elektron kovak

o ‘tish yokip - n o‘tish debataluvchi elektro‘tishdankengfoydalaniladi.

Taqiqlangan zonalari kengligi teng, ya’ni kimyoviy jihatdan bir

xil yarimo‘tkazgich materiallar (masalan, Si yoki GaAs) asosidagi

elektr o‘tishlar gomoo‘tish, taqiqlangan zonalari qiymati bir-biridan

farqlanuvchi yarimo‘tkazgichlar asosidagi o‘tishlar esa geteroo ‘tish deb

ataladi. Metallarda taqiqlangan zona bo‘lmagani sababli geteroo‘tishlaming

xususiy holiga mos, metall — yarimo‘tkazgich deb ataluvchi

elektr о ‘tishlar ham elektronikada keng qo‘lIaniladi.

Ko‘p yarimo‘tkazgich asboblar va integral mikrosxemalaming

ishlash prinsipi elektr o‘tishlaming xususiyatlariga asoslanadi.

Muvozanat holatda p-n o‘tish

Yarimo‘tkazgich asboblarning aksariyati bir jinsli bo'lmagan yarimo‘

tkazgichlar asosida yaratiladi. Xususiy holda, bir jinsli bo‘lmagan

yarimo‘tkazgich monokristallning ma’lum sohasi - turli, boshqa sohasi



- turli o'tkazuvchanlikni namoyon etadi. Yarimo‘tkazgichning -

va n — sohalari chegarasidan ikki tomonda hajmiy zaryad sohasida



elektron — kovak o‘tish yoki p-n o‘tish hosil bo‘ladi. Uning ishlash

mexanizmini oydinlashtirish uchun n - sohadagi elektronlar va p -

sohadagi kovaklar soni bir-biriga teng va har bir sohada oz miqdorda

noasosiy zaryad tashuvchilar mavjud deb hisoblaymiz. Xona temperaturasida



p — turli yarimo‘tkazgichda akseptor kirishmalar manfiy ionlari

konsentratsiyasi Na\ kovaklar konsentratsiyasi pp ga, n - turli

yarimo‘tkazgichda esa donor kiritmalar musbat ionlari konsentratsiyasi

N /, elektronlar konsentratsiyasi n„ ga teng. p - v& n - sohalar chegarasida

kovaklar va elektronlar konsentratsiyasi gradienti mavjud



bo‘lganligi sababli elektronlaming p - sohaga, kovaklaming – sohaga diffUziyasi boshlanadi.



2.1-rasm. Termodinamik muvozanat holatidagi p-n o‘tish.

Diffuziya natijasida chegara yaqinidagi - sohada elektronlar

konsentratsiyasi qo‘zg‘almas musbat donor ionlari konsentratsiyasidan

kamayadi va bu qatlam musbat zaryadlana boshlaydi. Bir vaqtning

o‘zida chegaradosh p - sohada kovaklar konsentratsiyasi ham qo‘zg‘

almas manfiy akseptor ionlari konsentratsiyasidan kamayadi va bu

qatlam manfiy zaryad ola boshlaydi (2.1a-rasm). Natijada, chegaradan

ikki tomonda qo‘sh elektr qatlam hosil boiadi. Rasmda musbat va

manfiy ishoralar bilan belgilangan doirachalar mos ravishda donor va

akseptor kiritmalar ionlarini tasvirlaydi. Hosil bo‘lgan qo‘sh elektr

qatlami p-n o'tish deb ataladi. Ushbu qatlamda harakatchan zaryad

tashuvchilar bo‘lmaydi. Shuning uchun uning solishtirma qarshiligi p -

va n - sohalamikiga nisbatan juda yuqori bo‘ladi. Adabiyotlarda bu

qatlam kambag‘allashgan yoki i-soha deb ataladi.

p - va n - sohalar chegarasidan ikki tomonda joylashgan hajmiy

zaryad musbat va manfiy ishoraga ega bo‘Igani sababli p-n o‘tish

sohasida kuchlanganligi Ё bo‘lgan ichki elektr maydon hosil qiladi.

Ushbu maydon qo‘sh elektr zaryad sohasiga kirgan asosiy zaiyad

tashuvchilar uchun tormozlovchi ta’sir qilib, ulaming p-n o‘tish orqali

qo‘shni sohaga o‘tishiga qarshilik ko'rsatadi. Potensialning p-n o‘tish

yuzasiga perpendikular bo‘lgan X yo‘nalishda o'zgarishi 2.1b-rasmda

ko‘rsatilgan. Bu yerda p - va - sohalar chegarasidagi potensial nol

potensialga teng deb qabul qilingan.

funksiyasi

hamda zaryad tashuvchilaming zonalar bo‘yicha taqsimlanishi

bilan birgalikda 2.1 d-rasmda ko'rsatilgan.



p-n o‘tishda voltlarda ifodalangan kontakt potensiallar farqi

 ga teng bo‘lgan potensial to‘siq yoki kontakt potensiallar farqi

hosil bo‘lishi 2.1b-rasmdan ko‘rinib turibdi. Uk qiymati yarimo‘tkazgich

taqiqlangan zona kengligi va kiritmalar konsentratsiyasiga bog‘liq

bo‘lib, quyidagi ifoda bilan hisoblanadi



Odatda germaniyli p-n o‘tishlar uchun kontakt potensiallar farqi



V ni, kremniylilar uchun esa - 0,7V ni tashkil etadi.

p-n o‘tishni hosil qiluvchi Nd va Na kiritmalar konsentratsiyasi

texnoiogik chegarada zinasimon o‘zgarsa keskin p-n o'tish yuzaga



keladi. Uning kengligi l0 nafaqat kiritmalar konsentratsiyasiga, balki o‘tishdagi konsentratsiyaning o‘zgarish qonuniyatiga bog‘liq bo‘lib, quyidagi ifoda bo‘yicha topiladi.

va mikrometming o‘nlarcha ulushidan bir necha mikrometrgacha

bo‘lgan qiymatlarni tashkil etadi. Demak, tor p-n o‘tish hosil qilish

uchun yarimo‘tkazgichga yuqori konsentratsiyali kiritmalar kiritish,

keng p-n o‘tish hosil qilish uchun esa kiritmalar konsentratsiyasi kichik

bo‘lishi kerak.

Bu yerda, - elektron zaryadi,   - elektr doimiysi, yarimo‘tkazgichning nisbiy elektr doimiysi.
2. Nomuvozanat holatda p-n o‘tish


Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish