Talabani bevosita ta’lim standarti talablariga muvofiq o‘zlashtirgan nazariy bilimlarini chuqurlashtirish va mustahkamlash ko‘zda tutiladi

Fayllar modeli ma’lumotlarining tuzilmalari
Fayllar modeli ma’lumotlarining asosiy tuzilmalari (strukturalari)- maydon, yezuv, fayl. Yezuv ma’lumotlarini ishlashning asosiy tuzilma birligi tezkor va tashki xotira urtasidagi almashuv birligi xisoblanadi.
Maydon - ma’lumotlarni tashkil etishning oddiy birligi bulib, axborotning aloxida, bulinmas birligi bulishi rekvizitga mos keladi.
Yozuv - mantikan bog’langan rekvizitlarga mos keluvchi maydonlar yig’indisidir. Yozuvning tuzilishi o’z tarkibiga kiruvchi xar bir oddiy ma’lumotga ega maydonlar tarkibi va ketma-ketligi bilan belgilanadi.
Fayl-aloxida maydonlarda mazmunga ega bulgan bir xil tuzilishdagi ko’plab yozuv nusxalaridir. Yozuv nusxasi maydonlarning ma’lum mazmunga ega bo’lgan yozuvlarini aks ettiradi. Fayl yozuvi tuzilishi chizikli, ya’ni maydon yagona mazmunga ega va guruxli ma’lumotlar mavjud emas. Xar bir yozuv nusxasi yagona yozuv kaliti bir xil bo’ladi. Umumiy xollarda yozuv kalitlari ikki xil ko’rinishda : dastlabki (birlamchi) va ikkilamchi kalitlar bo’ladi.
Dastlabki kalit (DK) - yozuvni ma’no jixatidan bir xillashtiruvchi bir yoki bir necha maydonlardir. Dastlabki kalit bir maydondan iborat bulsa, u oddiy, agar bir necha maydonli bulsa-turli tartibli kalit xisoblanadi.
Ikkilamchi kalit (IK) - dastlabkisidan farkli o’larok, shunday maydonki, uning mazmuni faylning bir necha yozuvlarida takrorlanadi, ya’ni u yagona emas. Agar dastlabki kalitning mazmuniga kura fakat bitta yezuv nusxasi topilsa, ikkinchi kalit buyicha bir necha nusxa topilishi mumkin.
Ma’lumotlarning sanab utilgan tuzilishi bir kator MBBTda kullaniladi. Bu esa ushbu tushunchani ma’lum ma’noda umumlashtiradi.
Indeksatsiyalash. Kalit bilan fayl yezuvlariga kirishning samarali vositasi indeksatsiyalashdir. Indeksatsiyalashda indeksli kushimcha fayl yaratiladi. U ma’lumotlar fayli kalitining barcha mazmunini tartiblashtirib uzida saklaydi. Indeksli faylda xar bir kalit mazmuni uchun ma’lumotlar faylining tegishli yezuviga muljallangan kursatgich buladi. Xajmi asosiy fayldan kichik indeksli fayl mavjud bulganda berilgan kalit buyicha kidirilaetgan yezuv tez topiladi. Ma’lumotlar faylida yezuv kursatkichi yerdamida ushbu yezuvga bevosita yul ochiladi. Indeksatsiyalash fakat dastlabki emas, balki ikkalamchi kalit buyicha xam amalga oshirilishi mumkin.
Fayllar modeli ma’lumotlarini mantikiy tashkil etishni tasvirlash. Ma’lumotlarni mantikiy tashkil etishni tasvirlashda xar bir faylga yagona nom beriladi va uning yezuvlari tuzilmasi tasvirlanadi. Yezuvlar tuzilmalarini tasvirlash undagi maydonlar va ularning yezuv ichidagi joylashuv tartibini uz ichiga oladi. Xar bir maydon uchun kiskartirma kursatkich - fayl nomi ( yezuv ichidagi maydon identifikatori), maydon xajmi saklanaetgan ma’lumot turi, maydon uzunligi va rakamli ma’lumotlarning anikligi belgilab olinadi. Yozuvning yagona dastlabki kaliti vazifasini utovchi maydonlar uchun kalit belgisi kursatiladi. Mashinachi ABni tasvirlashda faylning tuzilishini, dastlabki va ikkilamchi kalitlar kursatgan jadval shaklida tassavur etish mumkin. Kuyidagi jadvalda "Etkazib berish" fayli yezuvi tuzilishining tasvirlanishi misol kilib kursatilgan. Bu yerda yezuvning dastlabki kaliti turli tarkiblidir, chunki rekvizit belgilar NPS, KTOV, DATP yigindisi muayyan tartibda yetkazib berishni aniklaydi. Tovarlarni yetkazib berishnig mikdoriy tavsifi rekvi-
zit-asoslar - KOLT,ST bilan tasvirlanadi.

Jadval 2
POST "Tovarlarni yetkazib berish " fayl yozuvining tuzilishi

Maxsulotlarni yetkazib berish - POST nomli fayl
Maydon		Kalit belgisi	Maydon xajmi
Belgi (nom)	Nomlanishi (rekvizit)		Turi	Uzunligi	Anik ligi
NPS KTOV DATP KOLT EI ST	Etkazib beruvchi nom Maxsulot kodi Etkazib berish sanasi Maxsulot mikdori Ulchov birligi Maxsulot baxosi	IK, DK IK, DK IK, DK ____ ____ ____	Ramz Ramz Sana Son Ramz son	10 4 8 8 4 6	0 2