Talabalari uchun darslik

Sitogenetik  metod.  Odam  irsiyatini  sitogenetik  m etod  asosida 
o ‘rganishning  asosiy  obyekti  hujayra  b o iib ,  bunda  xromosomalaming 
tashqi,  ichki  tuzilishi,  vazifasi  tadqiq  qilinadi.  Odam  xromosomalarini 
o ‘rganish  mitoz boiinishning  metafazasida  amalga  oshiriladi.  Chunki bu
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

boiinish fazasida xromosomalar to‘liq shakllangan va hujayraning markaziy 
qismida  joylashgan  b o ia d i.  Sitogenetik  m etod  yordam ida  som atik 
hujavralardagi  xrom osom alar  soni,  tuzilishidagi  o ‘zgarishlar  va  ular 
ta ’sirida  fenotipning  o ‘ziga  xos  tafovutlari  aniqlanadi.
Shaxsiy taraqqiyot mobaynida har xil to ‘qima hujayralarining bo‘linishi 
oqibatida ularda xromosomalar miqdori o ‘zgargan yoki qayta shakllangan 
hujayralar populyatsiyasi yuzaga keladi. Ayniqsa qarigan to‘qima hujayralar 
tuzilishini  o ‘rganishda  sitogenetik  m etod  bebaho  sanaladi.  M a iu m  
bo‘lishicha  odamlarda  ham   hayvonlardagi  kabi  monosom ik,  trisomik 
individlar,  hujayralar  kuzatiladi.  Ayrim  xromosomalaming  tarqalmasligi 
faqat  meyozda  emas,  balki  somatik  hujayralarda  ham   ro‘y  beradi.  Shu 
sababli  odamlarda  XO/XX,  XO/XXX,  XO/XXXX xromosomali  ayollar, 
XO/XY,  XO/XYY xromosomali erkaklar uchraydi.  Somatik hujayralarda 
xromosomalaming  tarqalmasligi  yoki  ulardagi  translokatsiya,  deletsiya 
ayollaming  yoshi  ulg‘aygan  sari  kuchaya  boradi.  Oqibatda  xromosoma 
bilan bog‘liq kasalliklaming foizi orta boradi.  Masalan,  19 yoshli homilador 
ayollarda  Daun  kasali  bilan  tugilgan  bolalarning  foizi  0,03-0,04  b o isa, 
40  yoshli  va  undan  katta  yoshli  hom ilador  ayollarda  0,2-0,81  foizga 
ortganligi  aniqlangan.