Talabalari uchun darslik

uchun  esa  ikki  yil  yetarUdir.  Ko‘pchilik  hayvonlaming  balog‘atga  yetish 
davri  odamlamikiga  nisbatan  ancha  qisqa.  Chunonchi,  drozofila  meva 
pashshasi  10-15  kunda  yangi  nasl  bersa,  chumchuqlar bir yilda  2-3  nasl 
qoldiradilar.
Odam irsiyati va o ‘zgaruvchanUgini o ‘rganishdagi 
to‘rtinchi qiyinchilik 
odamning  begona  shaxsga  uylanishi  yoki  turmushga  chiqishi  oqibatida 
uning  irsiyatini  geterozigotali  holatda  boiishidir.  Holbuki  genetik 
tadqiqotlami  o ‘tkazish  va  biror  xulosaga  kelish  uchun  gomozigota  ota- 
ona  organizmlar tanlanib  olinadi.  Ular  esa  inbred  usulini  qo‘Uash  orqaU 
hosil  qilinadi.  Odamlarda  esa  bunday usulni  qoilash  qonun  orqali  ma’n 
qiUnadi.
Odam  irsiyati va o ‘zgaruvchanUgini o ‘rganishdagi beshinchi qiyinchilik 
nikohlangan  ota-onalar  bilan  ulaming  farzandlarini  har  xil  sharoitda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tarbiyalanishi bilan  aloqador.  G enetik tadqiqotlarda biror xulosaga  kelish 
uchun ota-ona organizmlar va duragay nasllari  bir xil sharoitda boMishlari 
kerak.  Chunki, tirik organizmlarda yosh bilan bog‘liq ontogenetik va muhit 
o ‘zgarishi  bilan  bog‘liq  modifikatsion  hamda  mutatsion  o ‘zgaruvchanlik 
sodir b o ‘ladi.  Shunday qiyinchiliklarga qaramay odam  irsiyatini  o ‘rganish 
nazariya  va  amaliyot  uchun  nihoyatda  zarur.  Birinchidan  o ‘simlik  va 
hayvonlarda  ochilgan  irsiyat  va  o ‘zgaruvchanlik  qonunlari,  nazariyalari 
odam da  ham  o fcz  mohiyatini  saqlaydimi,  degan  muam m oni  hal  etish 
kerak.  Dddnchidan odam irsiyati qanchalik yaxshi o ‘i^ganilsa,  uning tarixiy 
jarayonda  qanday paydo  b o ‘lganligi,  boshqacha  aytganda  evolyutsiyasini 
o y d in lash tirish   ijobiy  hal  etilad i.  Uchinchidan  odam   irsiyati  va 
o ‘zgaruvchanligini  tadqiq qilish orqali odam irsiyatiga salbiy ta’sir etuvchi 
om illam i  aniqlash  va  irsiy  kasalliklar  kelib  chiqishi  sabablarini  bilish  va 
odam irsiyatini yaxshilash chora-tadbirlarini ishlab chiqish mumkin bo‘ladi. 
Shunga  ко‘га  odam  irsiyatini  o ‘rganishga  ayniqsa  keyingi  vaqtlarda juda 
katta  ahamiyat  berilmoqda.  Natijada  qisqa  vaqt  ichida  antropogenetika 
fan  sifatida  shakllanib,  uning  yangi-yangi  shoxobchalari  tarkib  topdi. 
T ib b iy o t  g en e tik a si,  p ed a g o g ik   g e n e tik a ,  d em o g rafik   g e n e tik a , 
populyatsion genetika va yevgenika, antropogenetikaning shunday tarmoqlari 
sanaladi.