Talabalari uchun darslik

5.  Modifikatsion  o ‘zgaruvchanlik  avloddan-avlodga  berilmasligmi  kim 
tajribada  isbotlab  berdi?
A.  T.Morgan
B.  V.Iogansen
5.  De  Friz
D.  Bunday tajriba  qilinmagan
6.  Vlogansen  tajribalarini  qaysi  o ‘simliklarda  oikazgan?
A.  Arpa,  no‘xat,  loviya.
B.  Агра,  suli,  bug‘doy.
S.  Suli,  javdar,  bug‘doy.
D.  Loviya,  mosh,  nxat.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

V III-B O B .  IRSIYATNING  MOLEKULAR  ASOSLARI 
14§.  Nuklein  kislotalaming  irsiyatdagi  roli
T a y a n c h   tu s h u n c h a la r:  B a k te riy a la rn in g   tra n s f o rm a ts iy a s i, 
transduksiya, gen tuzilishi, genetik kod,  hujayrada oqsil biosintezi, genetik 
axborot  ko ‘chirishning  maxsus  turlari.
LBakteriyalarning transformatsiyasi
DNKning genetik roli birinchi marotaba zotiljam kasalligini qo‘zg‘atuvchi 
y u m a lo q   sh a k ld a g i  b a k te riy a la r-p n e v m o k o k la rd a   is b o tla n g a n . 
Pnevmokoklardagi  transformatsiya  hodisasi  1928-yili  ingliz  bakteriologi 
F.Griffits  tom onidan  ixtiro  qilingan.  Uning  tajribasi  pnevmokoklaming 
ikki  S va  R  shtammlari  ustida  o ‘tkazilgan.  Bakteriyalaming  S  shtammi 
agar agar*dan  tayyorlangan quyuq ozuqa  muhitida tekis,  yorqin koloniya 
hosil  qiladi.  U  polisaxarid  kapsulaga  ega  b o ‘lib  sichqonlarga  yuqtirilgach 
ular  o ‘limiga  sababchi  boiadi.  Bakteriyalaming  R  shtammi  kapsulasiz 
boiib,  quyuq ozuqa muhitida g‘adir-budur koloniya hosil etadi va shtamm 
sichqonlarga  yuqtirilganda,  ular  om on  qoladilar.  Tajribada  S   shtammli 
bakteriyalar  65-70°  C  issiqlik  ta ’sirida  oidirilgach,  ulaming  patogenlik 
xususiyati  yo‘qolgan.  F.Griffits  tajribalarining  birida  o ig an   S  shtamm 
qoldigi  bilan  tirik  R  shtamm  bakteriyalar  aralashgan  holda  sichqonlar 
tanasiga yuqtirilganda, ba’zi bir sichqonlaming o ‘lganligi kuzatilgan.  O igan 
sichqonlar qoni tekshirilganda ularda tirik 5bakteriyalar borligi aniqlangan. 
Boshqa sichqonlaiga  issiqlik ta ’sirida o ig a n  S shtammli bakteriyalar yoki 
tirik  R bakteriyalar alohida-alohida yuborilganda sichqonlar o ‘lmay,  tirik 
qolgan  (60-rasm).  0 ‘tkazilgan  tajriba  asosida  agar o ig a n   Sbakteriya  va 
tirik R shtamm biiga bo‘lsa,  u holda R shtamm oig an   S shtamm xossasiga 
ega  b o iish i  m um kin  degan  xulosaga  kelindi.  Lekin  olim  S  shtam m  
bakteriyalami  qanday  moddasi  irsiy xossani  tashib  yurishini  bila  olmadi.
1944-yilga  kelib  О .Е ууеп ,  K .M akleod  va  M .M a k k a rti  G riffits 
tajribasini  qaytadan  takrorladilar  va  S   shtam m ida  uning  patogenlik 
xususiyatini tashib yuruvchi D N K  ekanligini m a iu m  qildilar.  Shunday 
qilib dastlab pnevm okok bakteriyalarda  D N K ning irsiyatga  aloqadorligi 
isbotlab berildi.