Talabalari uchun darslik

R 
А Д а у г Д Д з  
x  
a /
1
Д А , а 3а ,
F 1 
\ аА2аА г аЗ
F 2
 
А ^ А .А Д А Д  
а р р р р р 3
Ijobiy transgressiya 
Salbiy transgressiya
F2  dagi  hosil  b o ig an   xilma-xil  formalami  ichida  barcha  dom inant 
genli  AjAjA^A^Ay^  formada  ijobiy  transgressiya,  barcha  retsessiv  genli 
formada  salbiy transgressiya namoyon boiadi.
Nokumulyativ polimeriyada esa bunday holat kuzatilmaydi.Genotipdagi 
dom inant  allel  bo‘lmagan  genlaming  soni  nechta  b o ‘lishiga  qaramay, 
ular  bir  fenotipli  va  F 2  da  ikki  juft  allel  bo‘lmagan  dom inant  genlar 
belgini  keltirib  chiqarganda  xilma-xillik  15:1,  uchta  allel  b o im ag an  
dom inant  genlar  ta’sirida  belgining  rivojlanishida  63:1  sxemada  bo iad i. 
Masalan,  achambiti  ( Capsella  bursa  pastoris)  o ‘simligida  qo‘zoq  meva 
uchburchak  va  tuxum sim on  shaklda  uchraydi.  Agar  qo ‘zoq  mevasi 
uchburchak  acham biti  bilan  q o ‘zoq  mevasi  tuxum sim on  shakldagi 
achambiti chatishtirilsa,  ¥ { avlodida qo‘zoq mevasining uchburchak shakli 
dominantlik qiladi.  F^ duragaylari o ‘zaro chatishtirilgan taqdirda F7 duragay 
15/16  qo‘zoq  mevasi  uchburchak,  1/16  esa tuxumsimon  shaklda b o iad i. 
Binobarin  belgi  ikki  juft  allel  b o im ag an   genlar  t a ’sirida  rivojlansa, 
nokumulyativ  polimeriyaF2  avlodida  ikkita  fenotipiksinf hosil bo iad i.
2.Pleyotropiya
Pleyotropiya  allel  b o im a g a n   genlarni  o ‘zaro  t a ’sirining  teskari 
hodisasidir. Agar allel boim agan genlaming o ‘zaro ta ’sirida ulaming ikki, 
uchtasi  bir  belgining  rivojlanishiga  t a ’sir  ko‘rsatsa,  pleyotropiyada 
aksincha,  bir  gen  bir  vaqtning  o ‘zida  bir  necha  belgining  rivojlanishini 
ta ’minlaydi.  Masalan,  sherozi  qo‘y  zotida  A  dom inant  geni  yungning 
kulrang,  a geni esa qora rangda b o‘lishiga ta ’sir qiladi. A geni gomozigota, 
AA  holatda  b o is a   q o ‘zichoqlar  o ii k   tu g ila d i.  B inobarin,  AA  geni 
qo‘zichoqlar  yungi  kulrang  bo ‘lishini  ta^minlab,  ayni  vaqtda  ulam ing 
yashab  qolishiga  salbiy  ta ’sir  ko‘rsatadi,  boshqacha  aytganda  letallik 
funksiyasini ham bajaradi.  Boshqa misol. Sichqonlaida yungning sariq rangini
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

AY dom inant gen,  qora  rangini  a  retsessiv geni  belgilaydi.  Agar dom inant 
gen  genotipda  gomozigota  holatida  AYAY  bo‘lsa.  bunda  sichqonning 
xayotchanligiga  salbiy ta’sir  ko‘rsatib  o ‘limga  olib  keladi.