Talabalari uchun darslik

17
- rasm. Ko ‘p tom onlam a allelizm da quyonlar yung rangining
irsiylanishi. C — yungning qora rangi; & — quyonning him olay rangi; ca —
albinos quyon.
Tabiatda ko‘p tomonlama allelizm keng tarqalgan. Chunonchi oq
rangli beda barglaridagi tasvirlar bir qancha allellarning geterozigota
holatiga qarab har xil ko‘rinishlarda bo‘ladi.
To‘liq dominantlik
Chala dominantlik
| Kodominantlik
•
AA
мг 
1 
*
•
•?л 
:и
\
1
•
Л
,.4, 
A,An
t
t '
A 
' 
a
A 
u
. Л ’ 
A-,'
\
 
/
/
ч
- Ч
/ '
/
ч
V
/ м
Ч
a
'- 
л
\
 
У
. 
A 
Л
\
. /
’Л./ 
‘ A, ■
\
/
a
r/ 
' ч
Ц
т
'
v
l
.
.Ли
tld
/ ^ - 
Л:
\
/
4
v
i
Л,Ль 
■' _
A At,
18 - rasm. H ar x il allellarning dom inantlik tiplari.
46

---

Genlarning ko‘p tomonlama allelizmi odamlarda ham kuzatiladi.
OdamJarda to‘rt xil qon guruhi borligi XX asming boshida avstriyalik
olim K.Landshteyner tomonidan isbotlanganligi ma’lum. Bunda qon
guruhini belgilovchi gen uch xil allel holatga ega bo‘ladi - IA, IB, /.
Genotipda genning turli allel holatlarini juft holda kombinatsiyalashuvi
natijasida odamda to‘rt xil qon guruhi: //- birinchi qon guruhi, IAIA,IA/'-
ikkinchi qon guruhi, IBIB,1B/ — uchinchi qon guruhi, IAIB - to‘rtinchi
qon guruhi belgilanadi. IA va IB allel holatlari / allel holati ustidan
dominantlik qiladi. Genotipda 1AIB bo‘lganda ikkala dominant allel
holatining ta’sirida fenotip shakllanib to‘rtinchi qon guruhi namoyon
bo‘ladi. Bu hodisaga, ya?ni fenotipda bir genni ikkala allel holatini
namoyon bo‘lishi 
kodominantlik 
deyiladi. Belgilami to‘liq, oraliq va
kodominantlik asosida irsiylanishini qiyosiy taqqosi 
18-rasmda
 keltirilgan.
6. F2 dagi belgilaming ajralishini statistik usulda
tekshirish — / 2.
Yuqorida to‘liq irsiylanishga ega organizmlaming F2 avlodini tahlil
qilganda ular fenotip jihatdan 3:1, genotip jihatdan esa 1:2:1 nisbatda
ajralganligini ko‘rdik. Fenotip va genotip jihatdan bunday ajralish F2
dagi organizm soni kam bo‘lsa, u holda dominant va retsessiv belgilarga
ega organizmlar nisbati retsessiv yoki dominant tomon o ‘zgarishi mumkin.
Dominant yoki retsessiv tomon siljishi qay darajada 3:1, 1:2:1 nisbatga
to‘g ‘ri kelishini statistik yo‘l bilan tekshirishni taqozo etadi. Farazni
tekshirish uchun tajribada olingan natija bilan nazariy jihatdan kutiman
natija o ‘zaro taqqoslanadi. Agar tajribada olingan ma’lumotlar naza iy
jihatdan kutilgan natijaga mos bo‘lsa, u holda yaratilgan faraz to‘g‘ri deb