Talabalari uchun darslik

genotipi AABB, yashil burishgan donlilamiki esa 
aabb
 bo‘ladi.U holda
urug‘cM, chanchi o ‘simliklardan AB va 
ab
 gametalar hosil boiadi. Natijada
ularning birinchi va ikkinchi avlodida genotipik sinflar tubandagicha
уа.Ь
x 
aabb
s.t
x 
AaBb
F2
AB
Ab
aB
ab
AB
s.t.
s.t.
s.t.
s.t.
AABB
A A B b
АлВВ
AaBb
A b
s.t.
s.b.
s.t.
s.b.
AA
Bb
AAbb
АаВЬ
Aabb
aB
s.t.
s.t.
ya.t.
ya.t.
AflBB
AaBb
aaBB
aaBb
ab
s.t.
s.b.
ya.t.
уа.Ь.
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
ko‘rinishda boiadi:
Fen. 
s.t
ААВВ
gam AB
Fen. 
s.t
Ғ1П_ 
АаЪЬ

---

Pennet katagidagi o‘xshash zigotalami jamlasak. u holda F2 dagi genoti pik 
va fenotipik sinflar tubandagi ko‘rinishda boiadi:
G e n o tip ik sin fla r
F en o tip ik sin fla r
1. AABB- 1 \
2. AAB
b -
2 \
3. АдВВ - 2 
A-B- - 9 ta doni sariq, tekis boigan 
0
‘simliklar
4. 
AaBb
- 4 ^
5. 
AAbb
- 1
6. 
Aabb —
2 —^
A-bb
- 3 ta doni sariq, burishgan o‘simJiklar
7. 
aaBB
— 1
8. aaBb
— 2 - — 
aaB-
- 3 ta doni yashil, tekis o‘simliklar
9. aabb —
1 ------
aabb -
1 ta doni yashil, burishgan o‘simliklar
Fenotipiksinflarni belgilashda qisqartirish uchun o‘xshash fenotipli 
gomozigota va geterozigota formalarni 
fenotipik radikallar 
holida yozish 
mumkin. Masalan A-B- fenotipik radikali ostida 4 xil genotip:AABB, 
ААВ£,АдВВ, 
AaBb
boiadi, chunki ularning fenotiplari o‘xshashdir.
Shunday qilib belgilaming toiiq irsiylanishida diduragaylarda 9 xil 
genotipik, 4 xil fenotipiksinf kuzatiladi.
B) Belgilarning oraliq irsiylanishi
Agar chatishtirish uchun olingan duragaylarning dominant belgilari 
toiiq emas, oraliq holda irsiylansa. ularning ikkinchi avlodida genotipik 
va fenotipiksinflar o‘xshash 1:2:2:4:1:2:1:2:1 nisbatda boiadi. Buni biz 
g‘o‘zaning poyasi, barglari qizil (q), tolasi malla (m) boigan o‘simlik 
bilan poyasi, barglari yashil (ya), tolasi oq (o) boigan xillarini 
chatishtirganda ko‘rishimiz mumkin.
Fen. 
q.m. 
ya. oq 
P ^ AABB x 
aabb
gam 
AB 
ab
Fen. 
or. n. 
or. n.
F1Ge 
AaBb
x 
AaBb

---

Ab
aB
ab
АВ
q.m.
q.n.
or. m.
ог. n.
AABB
AABb
AaBB
AaBb
Ab
q.n.
q.oq.
ог. n.
ог. oq
AiABb
AAbb
AaBb
Anbb
aB
or. m.
or. n.
уа.т.
уа.п.
АлВВ
AaBb
aaBB
aaBb
ab
or. n.
or.oq
уа.п.
ya.oq
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
Pennet kataklaridagi genotipik va fenotipik sinflar majmui 
tubandagicha boiadi:
1. AABB - 1 q.m. - qizil, malla
2. ААВЛ — 2 q.n. - 
qizil, nowotrang
3. АяВВ - 2 or.m. - oraliq, malla
4. 
AaBb —
4 ог.п. - oraliq, nowotrang
5. 
AAbb —
1 q.oq. - qizil, oq
6. 
Aabb —
2 or.oq. - oraliq, oq
7. 
aaBB —
1 
уа.т. - 
yashil, malla
8. aaBb —
2 уа.п. - 
yashil, nowotrang
9. aabb
— 1 
ya.oq. - 
yashil, oq
Diduragaylar ikkinchi avlodining ayrim belgilari ya’ni poya va barg 
ranglari yoki tola rangi bo‘yicha alohida-alohida tahlil qilsak, u holda 
poya, bargi qizil rangdagi o‘simliklar 4/16, poya, bargi oraliq holda 
boigani 8/16, poyasi. barglari yashil formalar 4/16 ni tashkil etadi. 
Tolaning rangi ham shu singari xilma-xillik beradi. Diduragaylaming 4/ 
16 malla, 8/16 nowotrang, 4/16 oq tolalidir. Binobarin har ikki belgi 
1:2:1 nisbatda xilma-xillikni hosil qiladi. Bu diduragaylaming ikkinchi 
avlodidagi belgilarning xilma-xilligi monoduragaylaming F2 (1:2:1) 
kvadrati ekanligini shohidi boiamiz.
2.Diduragay chatishtirishning sitologik asosiari
Mendel hujayrada xromosomalar borligini, xromosomalar sonini ikki 
marotaba kamayishiga sababchi boigan meyoz boiinish mavjudligini 
bilmagan.

---

9
^ l l l
в • • в