Talabalari uchun darslik

Mendel tajribalarini birida no‘xat doni rangi sariq va yashil boigan
o ‘simliklar chatishtirildi. Bitta turg‘un belgisi bilan farqlanuvchi
organizmlarni chatishtirishga 
monoduragay chatishtirish 
deyiladi.
Chatishtirish natijasida olingan barcha duragay o ‘simliklar doni sariq
rangda ekanligi m aium boidi. Boshqa tajribada no‘xat o ‘simligining guli
qizil va oq formalari chatishtirilgan edi, duragaylaming guli bir xil qizil
rangda ekanligi aniqlandi. Duragaylaming birinchi avlodida yuzaga chiqqan
belgilarni 
dominant 
(ustun), yuzaga chiqmagani esa 
retsessiv 
(yashirin)
belgi deb nomlandi. 
Ota-ona organizmlardagi belgining duragaylaming
birinchi avlodida birining ikkinchisi ustidan dominantlik qilishi Mendel
tomonidan kashf etOgan irsiyatning birinchi qonunidir. 
Mazkur qonunni
ba’zan duragay organizmlar 
birinchi avlodida belgilaming bir xillik qonuni
deb ham yuritiladi.
Yuqoridagi tajribada qayd qilingan 
duragaylar 
0
‘z -o ‘zi bilan
chatishtirilsa, ulardan olingan ikkinchi avlodda don rangi yoki gul rangi
bo‘yicha xilma-xillik kuzatilgan. Duragay organizmlarda urug‘chi changchi
belgilariga o ‘xshash doni sariq yoki yashil, guli qizil yoki oq rangli
o ‘simliklar uchragan. Dominant belgili o ‘simliklaming retsessiv belgili
0
‘simliklarga nisbatan miqdori o‘rtacha 3 marotaba ko‘p boigan. Bu
jarayonni xulosalab Mendel ikkinchi irsiyat qonunini, ya’ni 
ikkinchi avlod
duragaylarda ota-ona belgilarining ajralishini 
va ulaming nisbatini 3:1
holatda boiishini ixtiro qilgan.
F2 da hosil boigan oq gulli n o‘xatlami o ‘zaro chatishtirilganda F3 da