Talaba: Ravshanov Sardorbek Fan: Iqtisodiy ta’limotlar tarixi Fakultet: xmi

A. Smitning asosiy g’oyalari

 "yo’l bering , o’tsinlar, yo’l bering , bajarsinlar" 

(laissez faire, laissez passer) shiorida ifodalangan bo’lib, u "ko’rinmas qo’l" nomini 

ham olgan. Smitning fikricha, tadbirkorlarning erkin faoliyat yuritishiga qanchalik 

erkinlik berilsa, iqtisodiy rivojlanish shunchalik jadallashadi. Smit iqtisodiy faoli-

yatga to’siq bo’luvchi asosiy kuch bu — davlat, deb hisoblaydi. Smitning liberal 

qarashlari Yevropada, xususan, Angliyada keng ommalashgan va o’sha davr hu-

kumatlari tomonidan liberal qonunlar va qarorlar qabul qilinishiga ilmiy asos 

bo’lgan. D. Rikardo qiymatning mehnat nazariyasini rivojlantirib, tovarning qi-

ymatini o’nga sarflangan mehnat harajatlari tashkil etadi, degan xulosani beradi. 

Rikardo kapitalistik ishlab chiqarishning asosida qiymat qonuni yotishini taʼkidlab, 

boshqa iqtisodiy kategoriyalarni ana shu qono’nga bog’lab o’rganadi.

---

David Ricardo

 (18-aprel 1772-yil, London, 

Birlashgan Qirollik — 11-sentabr 1823-yil, 

Glostershir grafligi) — ingliz iqtisodchisi, 

klassik iqtisodiy maktab namoyandasi. Dast-

lab 1793—1812-yillarda tijorat ishlari bilan 

shug’ullanib katta boylik orttirdi, keyinchalik 

ilmiy faoliyat bilan shug’ullandi. 1819—23-yil-

larda Angliya parlamentining aʼzosi

---

Ricardoning

 ilmiy ishlari ish haqi, foyda va renta masalalariga bag’ishlangan. Uning iqtisodiyot fanidagi tarixiy o’rni, 

birinchi navbatda, kapitalizmning iqtisodiy munosabatlarini qiymatning mehnat nazariyasi nuqtai nazaridan tadqiq 

etishni boshlab berganligidan iborat. Ricardo tovar qiymatining yagona manbai ishchining mehnati bo’lib, aholining 

daromadlari — ish haqi, foyda, fo iz, rentalar shu tovar qiymatiga asoslanadi, deb qaradi. Ricardo „Siyosiy iqtisod va 

soliqqa tortish asoslari“ (1817) asarida ishchining ish haqi bilan sohibkorning foydasi o’rtasidagi nisbatning teskari 

proporsionalligini asoslab, ishchi va kapitalist iqtisodiy manfaatlarining zid ekanligini ko’rsatadi.

---