Talaba huquqi va vazifasi

К_y = Z_y : Z_b

Bunda, Z_y – yo’qotilgan ruda miqdori, t;

Z_b – balans zaqira, t.

Ruda sifatsizlanishi qo’yidagi sabablarga ko’ra sodir bo’ladi:

- blokdan tushirib olinadigan rudani massivdan massasiga aralashib ketishi oqibatida ifloslanishi;

- turli sabablarga ko’ra foydali komponentga boy bo’lgan foydali qazilmani yo’qotilishi tufayli qazib olingan ruda massasining sifatsizlanishi;

- yyyer osti (shaxta) suvlari ta'sirida ruda tarkibidagi foydali komponentlarning

(metallarning) erib ketishi natijasida ruda massasining sifatsizlanishi.

Ruda sifatsizlanishi Rs qo’yidagi ifoda orqali aniqlanadi:

Rs = Qf : Qr

Bunda, Qf - rudaga aralashgan foydasiz kon jinsi miqdori, t;

Qr - qazib olingan ruda massasi, t.

Rudani metall bo’yicha sifatsizlanishi ko’yidagi ifoda orqali aniqlanadi:

Rm = (p - q) : p

Bunda, r - balans zaqira tarkibidagi metall miqdori, g/t yoki %0 ;

q - qazib olingan ruda massasidagi metall miqdori, g/t yoki %0.

Ruda yo’qotilishi va uni sifatsizlanishi konchilik korxonalarining qisobot ko’rsatkichi qisoblanadi va bu ko’rsatkichlarning kata bo’lishi rudnikka salbiy iqtisodiy ta'sir etadi. Chunki ruda yo’qotilishi va rudani qayta ishlash xarajatlarini ko’payishiga olib keladi. Shu sababli ruda konlarini qazib olish va rudani qayta ishlaydigan korxonalarda ruda yo’qotilishi va sifatsizlanishi darajasini pasaytirish ularning samaradorligini oshirishning asosiy omillaridan biri qisoblanadi.