Такриз ва унинг турлари

Тақриз устида ишлаш
Тақриз ёзиш таҳлил қилмоқчи бўлган оъектни тўғри танлай билишдан бошланади. Объект танланганидан кейин уни таҳлил қилиш учун зарур манбалар йиғилади. Ана шу тайёргарлик жараёни тақризни муваффақиятли чиқишда муҳим роль ўйнайди. Масалан: театр танқидчилари тақриз ёзиш учун эътиборни асарнинг ўзига қаратади. Ҳақиқатда эса театрга бориб спектаклни кўриш керак, ҳатто репитицияларни кузатиш зарур.
Тақризда таҳлил
Бунда муаллифнинг мазкур мавзудаги узоқни кўра билиши хал қилувчи рлль ўйнайди. Танқидчининг дунёқараши қанчалик кенг бўлса. ишончли шарҳлар, диққатни тортадиган муаллиф фикрлари учун исбот мазмунли тасвир аҳамият чиқади.
Асарни таҳлил қилиш жараёнида китобнинг, асарнинг, фильмнинг ёки спектаклнинг ғоявий-тематик ўзига хослигидан янгилик топишни харакат қилади. Асар тасвиридан янгилик топиш–бу нафақат танқид кўламини кенгайтиради. Шу билан бирга ўқувчининг диққатини ўзига қаратади, мақола ёритишда публицст фактга асосланган манбага кўпинча алоҳида муаммо сифатида қараб таҳлил қилади. Рецепцияда эса юқорида айтганимиздай, публицист материални “иккинчи қайта” кўриб чиқишдан ўтказади.
Тақриз тизими ва механизми
Тақризнинг тузилиши ва механизми. Жанрнинг ўзига ўхшаш, ўзига хос кўриниши сифатида таассурот қолдиради. Аслида асарни таҳлил қилишда, баҳо беришда, автор томонидан кўтарилган ҳаётий муаммони аниқлайди, аниқ материалнинг шаклини (рамкасини) чегаралайди, мустақил бўлади.
Тақризни шартли равишда икки тизимли гуруҳга фактик ва абстрак материаллар гуруҳига бўлинади:
Биринчи гуруҳ, информацион-конструк гуруҳ
Иккинчиси, информацион-илмюстратив гуруҳ.
Биринчисида тезислар, шарҳлар, назарий ҳолати, автор тозицияси; авторниннг асарга муи-ти ўрин олади.
Иккинчисида- асардан мисол келтириш, алоҳида эпизодларни тасвирлаш, тарихий- , билиш манбалари, яъни автор очиб беради.