Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

7.3. ЎзР ФА илмий тадқиқот институтларида олиб борилаётган илмий 
изланишлар. 
Ген ва ҳужайра инженерияси доирасида ЎзР ФА қарашли бир қанча 
илмий текшириш институтларида илмий изланишлар олиб борилмоқда. ЎзРФА 
Биоорганик кимё институти Геномика лабораториясида молекуляр ген 
инженерияси доирасида илмий изланишлар олиб борилмоқда. Одамдаги ирсий 
касалликларнинг ген ва хромосом мутацияларининг ташхиси бўйича илмий 
изланишлар олиб борилмоқда. Жумладан, Кўкрак бези саратонида BRCA 
генлари мутацияси аниқланган ва клиникаларга методик қўлланма сифатида 
тақдим қилинди. Қандли диабет, фенилкетанурия, Бронхиал астма, гипертония 
генетик таҳлил қилиш бўйича илмий изланишлар амалга оширилган. Бронхит, 
гиперурекемия, , Ошқозон саратонига мойилликларини ва 
H.pylori
бактериясининг патогенлигига сабаб бўлувчи генлари бўйича генотипланди ва 
ушбу бактерияни антибиотикка чидамлилиги ўрганилмоқда. Жинсий ва 
аутосом хромосомаларни ўзига хос участкаларига (локуслари) қараб 
хромосомаларни ва жинсни эрта аниқлаш бўйича илмий изланишлар олиб 
борилмоқда. Адренагенитал синдромига сабаб бўлувчи CYP21A2 генининг 

---

152 
мутациялари аниқланмоқда. Бундан ташқари фармокогенетика, кардиология, 
гестроэнтерология, дерматология илмий текшириш институлари билан 
ҳамкорлик олиб борилмоқда. Олинган натижалар ташхис қўйишда қўл 
келмоқда. Республикамизда ишлаб чиқарилган ва четдан кириб келаётган озиқ 
овқатларни таркибида гени модификацияланган организмлар (ГМО) бор ёки 
йўқлигини аниқланмоқда
38
.
ЎзРФА, Пахтачилик ва Қишлоқ ҳўжалиги вазирлигига қарашли 
Геномика ва биоинформатика марказида асосан шўрга, касалликларга, эрта 
пишадиган, баргини ўзи тўкадиган ғўза навларини олиш бўйича илмий 
изланишлар олиб борилмоқда. Буғдой ва картошка навларини яратиш бўйича 
ҳам илмий изланишлар олиб борилмоқда. Ген накауд, ген накдаун 
технологиялари асосида “Порлоқ 1, 2, 3” навлари етиштирилиб синов 
тажрибаларига тақдим қилинди. Ушбу паҳта нави узоқ турларни чатиштириб 
олинган тетраплоид навни фотосистемага жавоб берувчи генлар тўпламининг 
бир қисмини ўчириб қўйиш эвазига ғўзани эрта гуллаши ва мева беришига 
эришилган. 
Шрейдер номли илмий текшириш институти қошида ҳужайра 
инжинерияси асосида йўқолиб бораётган ва интрадукция қилинган 
ўсимликларни меристема ҳужайраларида кўпайтириш ишлари олиб 
борилмоқда.
ЎзРФА 
Биоорганик 
кимё 
институти 
ҳужайра 
култураси 
лабораториясида Перудан келтирилган касалликка чидамли картошка билан 
маданий картошкани меристема ҳужайраларидан янги касалликка чидамли 
картошка навлари яратилмоқда. 
ЎзРФА Биоорганик кимё институти оқсиллар ва пептидлар 
структуравий функционал ўрганиш бўйича тадқиқотлар олиб борилган. 
Биринчи 
марта 
Ўрта 
Осиёда 
яшайдиган 
ҳайвонлар 
- 
Latrodectus 
tredecumguttatus
ва 
Segestria florentina
қорақурт ўргамчаклари, 
Vespa
ва 
Vespa 
38
By Roland W. Scholz Environmental Literacy in Science and Society: From Knowledge to Decisions. New York, 
USA, 2011; Cambridge University Английский. р. 301. 

---

153 
germanica
арилари, 
ҳамда 
Bufo 
viridis
яшил 
қурбақаси 
заҳарлари 
компонентларининг структураси ва функцияси ўрганилган.
Ғўза таркибидаги 100дан ортиқ бирикмалар ўрганилган. Госсипол 
асосида 200 дан ортиқ ҳосилалар синтезланган бўлиб, улардан дори 
препаратлари олинган. Ғўза зараркунандаларидан тунлам капалагига қарши 
ферамонлар синтезлаб ишлаб чиқарилмоқда. Бундан ташқари кўпгина 
ўсимликлардан дори препаратларини олиш технологияси йўлга қўйилган.