Tahlilni xromatografik usullari, tasnifi va sifat tahlilda qo`llanishi

Suyuq xromatografiyada ishlatiladigan erituvchilarning xarakteristikasi

Solvent	Polarlik indeksi	Elutatsiya kuchi (SiO 2)	Qisqa to'lqinli shaffoflik chegarasi
Ftoralkan
Siklogeksan
n- Geksan
Uglerod tetraklorid
Diizopropil efir
dietil efir
diklorometan
tetrahidrofuran
Xloroform
Sirka kislotasi
Asetonitril
Nitrometan

Suyuq xromatografiyada ko'pincha alohida erituvchilar emas, balki ularning aralashmalari qo'llaniladi. Ko'pincha, boshqa erituvchining, ayniqsa suvning kichik qo'shilishi, elyuentning elutiv kuchini sezilarli darajada oshiradi.
Ko'p komponentli aralashmalarni ajratishda eluent sifatida bitta mobil faza barcha namuna komponentlarini maqbul vaqt ichida ajrata olmaydi. Bunda bosqichma-bosqich yoki gradientli elyusiya usuli qo'llaniladi, bunda xromatografiya vaqtida tobora kuchayib borayotgan eluentlar ketma-ket qo'llaniladi, bu esa yuqori darajada ushlab turilgan moddalarni kamroq vaqt ichida elutatsiya qilish imkonini beradi.
Suyuq xromatografiyada ba'zilari mavjud empirik Eluent tanlashda juda foydali bo'lgan qoidalar:
 birikmaning sorbsiyasi, qoida tariqasida, undagi qo‘sh bog‘lar va OH guruhlari soni ortishi bilan ortadi;
 bir qator organik birikmalarda sorbsiya kamayadi: kislotalarspirtlaraldegidlarketonlaresterlarto‘yinmagan uglevodorodlarto‘yingan uglevodorodlar;
 har xil qutbli moddalarni va har xil sinfdagi alohida moddalarni ajratish uchun normal fazali xromatografiya qo‘llaniladi: tahlil qilinayotgan namuna eritiladi va qutbsiz elyuent bilan elut qilinadi, turli sinfdagi birikmalar ustunni qutbli adsorbent bilan har xil vaqtga tark etadi; qutbsiz birikmalardan kuchsiz qutblilarga o'tishda turli funksional guruhlarga ega bo'lgan birikmalarning saqlanish vaqti ortadi. Juda qutbli molekulalar uchun saqlanish vaqtlari shunchalik uzunki, qutbsiz elyuentdan foydalanganda tahlil qilish mumkin emas. Polar komponentlarning saqlanish vaqtini qisqartirish uchun biri qutbli elyuentlarga o'tadi;
 teskari fazali variantda statsionar faza (qutbsiz adsorbent) qutbsiz komponentni qutbli elyuentlardan, masalan, suvdan kuchliroq adsorbsiyalaydi;
 Kamroq qutbli erituvchi qo‘shish orqali elyuentning polaritesini kamaytirish orqali komponentlarning saqlanishini kamaytirish mumkin.
1.6.2. Suyuqlikni ajratish xromatografiyasi. Bo'linish yoki suyuqlik-suyuqlik xromatografiyasida tahlil qilinadigan namunaning tarkibiy qismlarini ajratish ularning bir-biri bilan aralashmaydigan ikkita suyuq faza o'rtasida taqsimlanish koeffitsientlaridagi farqlarga bog'liq, ulardan biri statsionar va sirtda joylashgan. yoki qattiq harakatsiz tashuvchining teshiklarida, ikkinchisi esa mobil.
Kimyoviy tuzilishi bilan bir-biridan farq qiluvchi moddalarning ikki fazasi oʻrtasida turlicha taqsimlanishiga sabab boʻladigan oʻzaro taʼsir kuchlarining tabiati boʻyicha taqsimot xromatografiyasi adsorbsion xromatografiyaga oʻxshaydi, yaʼni bu yerda ham ajratish kuchlarining farqiga asoslanadi. statsionar va harakatlanuvchi suyuqlik fazalari bilan tahlil qilinadigan namunaning tarkibiy qismlari o'rtasidagi molekulalararo o'zaro ta'sir.
Ishlash texnikasiga qarab, adsorbsion xromatografiya kabi bo'linish xromatografiyasi ustunli yoki tekis (qog'oz yoki yupqa qatlam) bo'lishi mumkin.
Qattiq tashuvchilar sifatida harakatlanuvchi erituvchiga va tahlil qilinadigan namunaning tarkibiy qismlariga befarq bo'lgan, lekin sirtda va teshiklarda statsionar fazani ushlab turishga qodir bo'lgan moddalar ishlatiladi. Ko'pincha qutbli moddalar (tsellyuloza, silika jeli, kraxmal) tashuvchilar sifatida ishlatiladi. Ular statsionar fazaga qo'llaniladi - qutbli erituvchi, ko'pincha suv yoki spirt. Bunda mobil fazalar sifatida kamroq qutbli yoki qutbsiz moddalar (spirtlar, aminlar, ketonlar, uglevodorodlar va boshqalar) ishlatiladi. Ushbu turdagi bo'linish xromatografiyasi deyiladi normal faza. U qutbli moddalarni ajratish uchun ishlatiladi.
Ajratish xromatografiyasining ikkinchi varianti shundan farq qiladiki, statsionar qattiq faza sifatida qutbsiz tashuvchilar (kauchuk, PTFE, gidrofoblangan silikagel), statsionar suyuqlik fazasi sifatida qutbsiz erituvchilar (uglevodorodlar) va qutbli erituvchilar (spirtlar, aldegidlar) ishlatiladi. ) harakatlanuvchi suyuqlik fazasi sifatida. , ketonlar va boshqalar, ko'pincha suv). Bo'linish xromatografiyasining bu varianti deyiladi teskari faza va qutbsiz moddalarni ajratish uchun ishlatiladi.
Tahlil qilinadigan namunaning tarkibiy qismlarini optimal ajratishga erishish uchun mobil fazani tanlash juda muhimdir. Aralashmaning tarkibiy qismlarini taqsimlash koeffitsientlari sezilarli darajada farq qilishi uchun erituvchilar (mobil va statsionar suyuqlik fazalari) tanlanishi kerak. Suyuq fazalar quyidagilarga bo'ysunadi talablar:
1) ishlatiladigan erituvchilar ajratilishi kerak bo'lgan moddalarni yaxshi eritishi kerak va ularning statsionar fazadagi eruvchanligi mobilga qaraganda ko'proq bo'lishi kerak;
2) ko'chma va statsionar fazalar sifatida ishlatiladigan erituvchilar o'zaro to'yingan bo'lishi kerak, ya'ni kolonadan o'tishda erituvchining tarkibi doimiy bo'lishi kerak;
3) harakatlanuvchi faza sifatida ishlatiladigan erituvchilarning statsionar faza bilan o'zaro ta'siri minimal bo'lishi kerak.

Ko'pincha bo'linuvchi suyuqlik xromatografiyasida harakatlanuvchi suyuqlik fazalari sifatida alohida moddalar emas, balki ularning har xil nisbatdagi aralashmalari qo'llaniladi. Bu harakatlanuvchi fazaning qutbliligini tartibga solish, mobil va statsionar fazalar qutblari nisbatini o'zgartirish va tahlil qilinayotgan muayyan aralashmaning tarkibiy qismlarini ajratish uchun optimal sharoitlarga erishish imkonini beradi.

Ushbu xromatografik usulning muhim kamchiliklari tashuvchidan yotqizilgan statsionar suyuqlik fazasini juda tez yuvishdir. Uni yo'q qilish uchun harakatlanuvchi faza sifatida ishlatiladigan erituvchi statsionar suyuqlik fazasi sifatida ishlatiladigan modda bilan to'yintiriladi yoki statsionar suyuqlik fazasi uni tashuvchiga payvand qilish orqali barqarorlashtiriladi.
Bo'linish suyuqligi xromatografiyasining o'zgarishi keng tarqalgan HPLC usuli hisoblanadi.
E ng keng tarqalgan xromatografik tizimlar modulli yig'ish printsipiga ega bo'lgan tizimlardir. Nasoslar, degasserlar, detektorlar, dispenserlar (avtonamunalar), ustunli pechlar, fraksiya kollektorlari, xromatografiya tizimining boshqaruv elementlari va yozuvchilar alohida modullar sifatida mavjud. Modullarning keng assortimenti turli xil analitik muammolarni moslashuvchan tarzda hal qilish, kerak bo'lganda tizim konfiguratsiyasini minimal xarajatlar bilan tezda o'zgartirish imkonini beradi. Shu bilan birga, monomodulli (integratsiyalashgan) LClar ham ishlab chiqariladi, ularning asosiy afzalligi - alohida bloklarni miniatyuralashtirish va qurilmaning ixchamligi.
Elyusiya usuliga ko'ra suyuq xromatograflar izokratik va gradientga bo'linadi.