Tafakkur turlari

Tafakkur turlari

Reja:

1Mantiqiy tafakkur

2 Ko’rgazmali – obrazli tafakkur

3Mavhum nazariy tafakkur

4Foydalanilgan adabiyotlar

Mamtiqiy tafakkur

• Mantiq, logika — toʻgʻri tafakkur yuritishning asosiy qonunlari va shakllari haqidagi fan. M. oʻzining shakllanish va rivojlanish tarixiga ega. M.ga oid dastlabki fikrlar Qad. Sharq mamlakatlarida, xususan, Hindiston, Xitoyda vujudga keldi. Qadimda M. falsafa tarkibida boʻlgan, mustaqil fan sifatida shakllanmagan. Yunon falsafasida M. masalalari dastlab Parmenidning "Tabiat toʻgʻrisida" asarida, Eleylik Zenonning aporiyalarida, Geraklit taʼlimotida u yoki bu darajada koʻrib chiqilgan. Aristotelgacha boʻlgan mantiqiy taʼlimotlar ichida Demokritning mantiqiy taʼlimoti, Sokrashnchnt induktiv metodi va Platon dialektikasi diqqatga sazovor. M. ilmining alohida fan sifatida shakllanishi Aristotel nomi bilan bogʻlikdir. U birinchi boʻlib M. oʻrganadigan masalalar doirasini aniqlab berdi. Uning "Kategoriyalar", "Talqin haqida", "Birinchi analitika", "Ikkinchi analitika", "Sofistik raddiyalar haqida", "Topika" nomli asarlari M. masalalariga bagʻishlangan. Aristotel M.ni "maʼlum bilimlardan nomaʼlum bilimlarni aniqlovchi", "chin fikrni xato fikrdan ajra-tuvchi" fan sifatida taʼriflaydi. Aristoteldan soʻng M., asosan, stoiklar maktabi vakillarining , Epikur, skeptiklar taʼlimotlarida rivojlantirilgan. Stoiklar M.ning maqsadi inson aqlini xatolardan asrash va haqiqatga erishishdir, deb bilishgan.

KO’RGAZMALI OBRAZLI

•  Ko‘gazmali  va obrazli  - harakat   tafakkurlari. Tarixiy tara-qqiyot davomida odamlar o‘z oldilarida turgan masalalarni dastlab amaliy 
• faoliyat  nuqtai  nazaridan  yechganlar;  keyinchalik  undan  nazariy  faoliyat 
• ajralib  chiqqan.  Dastlab  yerni  qadamlab  o‘lchaganlar,  keyinchalik  uning 
• asosida  geometriya  fani  shakllangan.  Bu  shuni  anglatadiki,  sof  nazariy 
• faoliyat  birlamchi  emas,  balki  amaliy  faoliyatning  o‘zi  birlamchidir. 
• Bog‘chagacha  yosh  davrida  bolada  asosan  ko‘rgazmali  harakat  tafakkuri 
• ustun bo‘ladi. Hamma ish,  «o‘ylash», bilish jarayoni  harakatlar vositasida 
• amalga oshiriladi. 

Mavhum nazariy tafakkur

Mavhum  (nazariy)  tafakkur.  Bolalarning  amaliy  va  ko‘rgazmali-obrazli tafakkuri asosida ularda mavhum tafakkur shakllanadi. Bu mavhum 

tushunchalarga  asoslangan  tafakkur.  Bolalarning  juda  ko‘plab  fanlardan 

o‘quv predmetlaridan oladigan bilimlari mavhum tushunchalar yordamida 

ifodalangan.  Predmet  va  hodisalar  o‘rniga  ularning  nomlari  (so‘z-belgi) 

qo‘llaniladi. Mavhum  tafakkur endi bolaga endi o‘zi yo‘q predmetlar bilan 

ham so‘zlar yordamida (nomlari) ishlash, ular ustida fikr yuritish, tafakkur 

operatsiyalarini amalga oshirish imkonini beradi. Shu sababli  mavhum ta-

fakkur  o‘quvchining  o‘quv  va  faoliyatida  eng  muhim  o‘ringa  ega.  Mak-

tabning, pedagoglarning asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarning mavhum 

tafakkurini  rivojlantirish,  ularda  to‘g‘ri  shallangan  tushunchalar  tizimini 

hosil qilishdan iboratdir. 

Mantiq yo’nalishlai

Rasmdagi mavhumlikni toping

Foydalanilgan adabiyotlar

Tpdu.uz

Ziyo.net

Karimova V. M., Akramova F. Psixologiya. Ma’ruzalar matni - T., 2000

e’tiboringiz uchun raxmat