ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
93
«Жанубий Сурхон сув омбори» ҳисобидан янги
ерларни ўзлаштириш мақсадида 1961 йилда «Сур
-
хансовхозстрой» трести ташкил этилди. Шу тариқа,
«Жанубий Сурхон сув омбори» базасида Шеробод
даштини кенг кўламли ўзлаштириш бошланди. Сув
сиғими 800 млн м
3
бўлган Жанубий Сурхон сув омбо
-
ри Шўрчи туманидаги «ВЛКСМ 30 йиллиги» совхо
-
зи ерларида, Заркамар ва Хўжамулки оралиқлари
-
даги тўқайзорлар ўрнида қурилди. Сув омборини
лойиҳалаш ишлари 1958 йилда бошланган, асосий
қурилиш ишлари эса 1961 йилда киришилган эди.
Тўғоннинг максимал баландлиги 30 метр, тепа қис
-
мининг кенглиги 10 метр, қирра бўйлаб узунлиги
5,4 км. Сув омборининг умумий кўринадиган май
-
дони 65 км
2
дир. Унинг вазифаси Сурхон дарёсининг
мавсумий оқимини тартибга солиб, халқ хўжалиги
эҳтиёжлари учун ишлатиш эди. Сув омбори баҳорда
бўладиган сел сувларини йиғиб, ёзги қуруқ фаслда
Шеробод ва Қумқўрғон магистрал каналлари орқа
-
ли Сурхон-Шеробод воҳасидаги 71 минг гектар ер
-
даги экинзорларни сувлаш имкониятини яратди.
1962 йилдан бошлаб Жанубий Сурхон сув омбори
воҳа қишлоқ хўжалигини зарур бўлган сув манбаси
билан таъминлай бошлади. Орадан олти йил ўтгач,
яъни 1968 йилда сув омбори тўлиқ ишга тушири
-
лади
174
.
Шу билан бирга, Занг тизимидаги қўриқ ерлар
массивида 1962 йил баҳоригача 2000 гектар ер
очилди
175
. Сурхон-Шеробод воҳасида ўзлаштирил
-
ган ерларда янги совхозларни қуриш учун бир қан
-
ча трестлар ташкил этилди
176
. 1964 йил Шеробод
174
Бўриев С.Д. Сурхоннинг сув тўғони. –Тошкент, 2019. –Б. 46.
175
ЎзРМДА, 837-фонд, 39-рўйхат, 580-иш, 86-варақ.
176
ЎзРМДА, 837- фонд, 39-рўйхат, 580-иш, 86-88-варақлар.
Якубова Диларам Таджиевна
94
даштида Занг тизими бўйича 3660 гектар янги ер
-
лар ўзлаштирилиб, 1020 гектарига пахта экилди.
Қўриқ ерларни ўзлаштираётган қурилиш ташки
-
лотлари учун зарур бўлган техника воситалари ет
-
казиб берилди. Масалан, 1963 йилда 11-сонли қури
-
лиш трести қўриқда 13 экскаваторга эга бўлса, 1964
йилда уларнинг сони 50 тага етди. Автомобил ва
кўтарма кранларининг сони бир йилда 5 тадан 23
тагача етди
177
.
Сурхон-Шеробод воҳасида 1960 йилларда янги
ерларни ўзлаштириш, суғориш тизимини қуриш ва
қайта таъмирлаш мақсадида 70 дона экскаватор,
20 дона скрепер, 120 дона бульдозер, 210 дона юк
машиналари, 80 дона трактор ва бошқа техникалар
жалб этилди
178
. Кўрилган чора-тадбирлар натижа
-
сида 1964 йили Сурхондарё вилоятида 263,4 минг
тонна пахта, 33,1 минг тонна дон, 8,9 минг тонна
саб зовот, 4,9 минг тонна полиз маҳсулотлари, 2,2
минг тонна ҳўл мева, 5,7 минг тонна узум етишти
-
рилди. Вилоятдаги 67 та пахтакор хўжаликдан 57
таси ҳар гектар ердан ўртача 25 центнердан ҳосил
олди
179
.
Сурхондарёда янги ерларни ўзлаштириш мақ
-
садида Ўзбекистон ССР Министрлар Совети 1965
йил 7 июлда «Узглавводстрой» зиммасига Сурхон-
Шеробод воҳасидаги совхозларнинг ирригация ва
мелиоратив ҳолатини яхшилашга эътибор қара
-
тишни юклади. Натижада, 1966 йилда Занг канали
батамом реконструкция қилинди ёки қурилаётган
пайтидаги ўтказиш қувватидан 5 баравар кўп сув ўт
-
177
Газета «Ленинская знамя». 20 ноября, 1963 года.
178
Сурхондарё вилояти давлат архиви. 3-фонд, 2-рўйхат, 135-иш,
21-варақ.
179
Сурхондарё вилояти давлат архиви. 580-фонд, 1-рўйхат, 127-
иш, 46-варақ.
Do'stlaringiz bilan baham: |