Tafakkur avlodi

ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ 
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
19
бермас, бунинг устига юксак ривожланган давлат
-
лар совет давлатига нисбатан ишончсизлик билан 
қарар эди. Шу боис мамлакат ўз ички имкониятла
-
ридан келиб чиққан ҳолда йирик саноат корхонала
-
рини барпо эта бошлади. Аммо саноат корхоналари 
учун зарур бўлган асбоб-ускуна ва техник жиҳозлар 
четдан валютага келтирилар эди. Совет давлати чет 
эл валютасини қимматбаҳо металлар, санъат наму
-
налари, ғалла, ўрмон ва бошқа маҳсулотларни со
-
тиш орқали олган. Шу билан бирга ишга туширила
-
ётган саноат корхоналарига тобора кўпроқ металл, 
кўмир, нефть, электр энергияси, пахта, пилла, жун, 
тери, ёғоч ва бошқа хом ашёлар зарур эди. Айни шу 
даврда Америкадан келтирилаётган пахтага қарам
-
ликдан қутулиш ва хорижий валютани тежаш давр 
талабига айланди. Ўзбекистонда пахтачиликни ри
-
вожлантирмай туриб бу ишни амалга ошириб бўл
-
мас эди. Ўзбекистон пахтасининг аҳамияти Донбасс 
кўмири ва Боку нефти сингари ошиб борди. Марказ 
Ўзбекистон ҳукумати олдига қисқа муддатларда 
жуда кўп пахта етказиб бериш ва мамлакат пахта 
мустақиллигини таъминлаш вазифасини қўйди.
Ўзбекистонда пахтачиликни ривожлантириш 
учун кўплаб суғориладиган ерлар зарур эди. Йирик 
суғориш иншоотларини қуриш ва янги ерларни ўз
-
лаштириш кўп вақт ва улкан харажатларни талаб 
қилар эди. Аммо шу даврда қисқа муддатларда йи
-
рик суғориш иншоотларини қуришнинг иложи бўл
-
маган. Буни тўғри англаган совет ҳукумати, бойлар 
ва ўрта ҳол деҳқонларнинг қўлидаги ер-мулклар
-
ни тортиб олиш кун тартибига кўтарди. Бу масала 
юқори доираларда кўриб чиқилди. 
Ўзбекистон ССР ташкил топган кундан бошлаб 
ер-сув ислоҳоти Марказнинг диққат-эътиборида 

---

Якубова Диларам Таджиевна
20
бўлди. 1925 йилнинг 18 февралидаёқ Ўзбекистон 
компартиясининг 1 съездига И.Сталин томонидан 
телеграмма йўлланиб, ер-сув масаласига алоҳида 
эътибор қаратилган эди
28
. Шу съездда нутқ сўзлаган 
СССР МИК раиси М.И.Калинин ҳам бу ишга алоҳида 
урғу берди
29
. Кейинроқ, иш тезлашиб, 1925 йилнинг 
октябрида ВКП (б) МК И.Сталин ва М.И.Калинин 
бош чилигидаги комиссия томонидан ишлаб чиқил
-
ган «Ўрта Осиё республикаларида ер-сув ислоҳоти 
бўйича ишларнинг асосий йўналишлари тўғриси
-
да»ги дастурни қабул қилди. Шу дастурдан келиб 
чиқиб, 1925 йилнинг ноябрида бўлиб ўтган Ўзбе
-
кистон компартиясининг II съездида республикада 
ер-сув ислоҳотини ўтказиш тўғрисида қарор қабул 
қилинди. Натижада, ЎзССР Марказий Ижроия Қў
-
митаси 1925 йил 2 декабрда «Ер ва сувни национа
-
лизация қилиш» тўғрисида ва «Ер ва сув ислоҳоти 
тўғрисида» декретларни қабул қилди. Ана шу дек-
ретлар асосида 1925-1929 йилларда Ўзбекистонда 
ер-сув ислоҳоти ўтказилди. Ўзбекистонда ер ол
-
ди-соттиси, ҳадя қилиш, гаровга қўйиш қатъиян 
таъқиқланди.
Ўзбекистонда ер-сув ислоҳоти 3 босқичда амал
-
га оширилди. Биринчи босқич 1925-1926 йиллар
-
да Фарғона, Тошкент, Самарқанд вилоятларида,
иккинчи босқич 1927 йилда Зарафшон (Бухоро) 
воҳасида, учинчи босқич 1928-1929 йилларда Сур
-
хондарё, Қашқадарё ва Хоразм вилоятларида ўтка
-
зилди. Совет ҳокимияти якка пахта ҳокимлигини 
ўрнатиш жараёнида “маҳаллий аҳолини қўрқитиш, 
28
Первый съезд коммунистической партии большевиков Узбеки
-
стана. Стенографический отчет 6 - 12 февраля 1925 г. – Ташкент, 1925. 
–С. 5. 
29
Стенографический отчёт I съезда компартии Узбекистана. – Са
-
марканд, 1925.–С. 33-34. 

---