Tadrij (arabcha)-klassik poeziyadagi badiy usullardan biri bo’lib, darajama

Idioma  (grekcha    idioma–  o`ziga  xos  ibora  so`zidan)  –  faqat  biror  tilga  xos 

bo`lib, boshqa tillarga aynan tarjima qilib bo`lmaydigan ifoda yoki ibora.  Masalan 

o`zbek tilidagi  “qandingni ur”, “dimog`i chog`” kabi ibiralar shular jumlasidandir. 

  Badiiy  asarlarda  asar  qahramonlarining  nutqida  idiomalardan  foydalanish 

asarninng milliy xarakterini ravshan ko`rsatishga imkon beradi: 

       “Saida,- ...ayol kishi rahbarlik qilsa, kalavangizni uchini yo`qotib qo`yasiz,-

dedi”; 

       “Sho`rimizga  sho`rva  to`kilgani  rostga  o`xshaydi-ku”  (A.Qahhorning 

“Sinchalak”qissasidan) 

 

  Inversiya  (lotincha    inversio  –  o`rnini  almashtirish  so`zidan)  she`riy  nutqda 

so`zlarning  grammatik  qoidaga  muvofiq  bo`lgan  odatdagi  o`rnining  almashtirib 

berilishi:  eganing  kesimdan  so`ng  kelishi,  aniqlovchining  aniqlanmishdan  so`ng 

ishlstilishi    kabi.  Inversiya  she’rda  tasodifiy  hodisa  emas,  balki  shoirning  she’r 

g`oyasini birinchi planga qo`yish niyati bilan bog`langan qonuniy hodisadir. Shoir  

ma’lum  so`zlarni  ta’kidlash  va  ularning  ta’sirchanligini  oshirish  niyatida  nutqda 

so`zlarning  grammatik  qoidaga  muvofiq  bo`lgan  o`rnini  ataylab  almashtirib 

qo`llaydi va poetik sintaksisni yuzaga keltiradi. 

                       Ko`z tutadi dalada bahor, 

                       Buloqlar qaynasin qo`yningda, 

                       Kutmoqdadir el turib nahor, 

                       Qarzi bordir sening bo`yningda.   ( H. Olimjon.) 

 

---

6