Tadqiqotlari

 
11.3. Internetda tadqiqotlar turlari va ularni tasniflanishi 
 
Tarmoq  axborot  resurslari
.  Tashkil  qilish  va  axborotni  saqlash  usullari 
bo‘yicha Internet manbalarini quyidagi toifalarga taqsimlash mumkin:  
➢
 
fayl  serverlari  ma’lumotlar  saqlashning  an’anaviy  usuli  bo‘lib,  disk 
xotirasining  ma’lum  bir  qismi  Internet  orqali  ulanish  uchun  ochiq  bo‘lgan 
kompyuterlarni  ifodalaydi.  Bunday  serverda  ma’lumotga  ulanish  FTP  -  fayl  uzatish 
protokolini  qo‘llab-quvvatlovchi  maxsus  dasturlar  yordamida    amalga  oshiriladi. 
Mazkur 
protokol 
umumiy 
holatda 
avtorizatsiya, 
ya’ni 
foydalanuvchi 
identifikatsiyasini  talab  qiladi  va  barcha  standart  brauzerlar  tomonidan  qo‘llab-
quvvatlanadi;
 
 

---

 
243 
 
➢
 
web-saytlar  bugungi  kunda  Tarmoqdagi  axborot  resurslarining  eng  asosiy 
va  eng  tarqalgan  turi  hisoblanadi.  Sayt  grafik,  ovoz,  matn,  videotasvir  kabi  turli 
ko‘rinishdagi axborotlarni taqdim etishi mumkin; 
➢
 
telekonferensiyalar  qoidaga  ko‘ra  norasmiy  xarakterga  ega  bo‘lgan  zarur 
axborotlar  manbai  bo‘lishi  mumkin.  Telekonferensiya  Internetga  ulanish  imkoniga 
ega bo‘lgan shaxslarning biron-bir  masalani  muhokama qilish  yoki axborot tarqatish 
uchun mo‘ljallangan muloqot usulini ifodalaydi; 
➢
 
ma’lumotlar  to‘plamlari  turli  mavzudagi  axborotdan  iborat  bo‘lishi 
mumkin:  nashrlar,  ma’lumotnoma axboroti va b. Ma’lumotlar  to‘plamlariga standart 
brauzerlar  orqali  ulanish  usuli  eng  tarqalgan,  chunki  u  axborot  iste’molchilari 
muloqot  doirasi  maksimal  darajada  keng  bo‘lishini  ta’minlay  oladi.  Ma’lumotlar 
to‘plamlaridan  bevosita  axborot  chiqarib  olish  bilan  bir  qatorda  foydalanuvchi 
so‘rovlarini bajarish jarayonida web-sahifa dinamik qurilishi keng qo‘llanadi. 
Sanab  o‘tilgan  barcha  manbalarni  bir  qator  belgilar  bo‘yicha  tasniflash 
mumkin: 
➢
 
til  bo‘yicha  -  tarixiy-geografik  sabablar  tufayli  Internetda  eng  tarqalgan  til 
ingliz  tili  hisoblanadi,  biroq  Tarmoqda  dunyodagi  asosiy  tillarning  deyarli 
barchasidan  foydalanilib, tadqiqot kompaniyalarining qayd etishicha, ularning  ulushi 
yil sayin o‘sib bormoqda. Ko‘pincha bitta  saytni bir nechta tilda taqdim etish  hollari 
uchramoqda; 
➢
 
geografik  belgilar  bo‘yicha,  odatda  axborot  resurslarining  o‘z  maqsadli 
muloqot doirasi  mavjud bo‘lib, uning joylashgan o‘rni ko‘pincha biron-bir geografik 
mintaqa  bilan  bog‘lanishi  mumkin.  Aytib  o‘tish  kerakki,  hududiy  taqsimot  resursga 
ulanish imkoniyatlariga ta’sir ko‘rsatmaydi, Tarmoqqa dunyoning istalgan nuqtasidan 
bir xil ulanish mumkin; 
➢
 
taqdim  etilayotgan  axborot  turi  va  xarakteri  bo‘yicha  (yangiliklar,  reklama 
axboroti,  tematik  axborot,  ma’lumotnoma  axboroti),  bu  amaliy  nuqtai  nazardan 
taqdim  etilayotgan  axborotni  turi  va  xarakteri  bo‘yicha  taqsimlashning  eng  muhim 
shakli  hisoblanadi,  chunki  oxir-oqibatda  aynan  axborot  bilan  ta’minlanganlik 
manbani  tanlab  olishda  hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega  bo‘ladi.  Shu  bilan  bir  paytda 

---

 
244 
 
aynan  shu  jihat  taqdim  etilayotgan  axborotlarning  bir  xil  emasligi  sababli  eng  qiyin 
ifodalanuvchi  bo‘lishi  mumkin.  Masalan,  bitta  web-saytning  o‘zi  turli  ko‘rinishdagi 
axborotlarga  ega  bo‘lishi  mumkin.  Shu  sababdan  keltirilgan  guruhlarga  taqsimlash 
shartli hisoblanadi.