Tadqiqotlari

10.3-jadval  
Ta’minotchilar ishini baholash uslubiyati  
 
№ 
Tavsifnoma 
Tavsifnoma ahamiyati 
Baholash shkalasi  
Yomon 
qoniq 
Yaxshi 
A’lo 
1  
2  
3  
4  
1  Narx  
0,3  
 
 
 
X  
2  Reputatsiya  
0,2  
 
 
X  
 
3  Ishonchlilik  
0,3  
 
 
 
X  
4  Xizmat ko‘rsatish darajasi  
0,1  
 
X  
 
 
5  Moslashuvchanlik  
0,1  
 
 
X  
 
 
Har bir tavsifnoma 1 dan 4 gacha ball muhimlik shkalasiga ega.  
Har bir tavsifnoma 0,1 dan 0,3 gacha koeffitsiyent bholash shkalasiga ega.  
Xaridor  ta’minotchilarni  mustaqil  ravishda  ranglarga  ajratadi  va  yakuniy 
bahoni oladi.  

---

 
233 
 
 
10.5. Iste’molchi huquqlari
 
Rivojlangan  mamlakatlarda  iste’molchilar  bozorda  tarqoq  va  ajralgan  holda 
emas,  balki  tashkillashtirilgan  omma  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Bu  tovar  ishlab 
chiqaruvchilar  va  vositachilar  faoliyatini  qiyinlashtirib,  ularni  iste’molchilarning 
shaxsiy  hamda  umumiy  talablarini  hisobga  olishga  majbur  qiladi.  Iste’molchilar 
huquqlari mutloq va daxlsizdir. Aldov, tovarlar sifatining pastligi, e’tirozlarga e’tibor 
qaratmaslik iste’molchilarning qonuniy huquqlarini kamsitish hisoblanadi.  
Iste’molchi  suvereniteti  bu  –  mavjud  mablag‘lar  doirasida  o‘ziga  kerakli 
narsani  xarid  qilish,  sotuvchini,  xarid  qilish  joyi,  vaqti  va  boshqa  shartlarni  erkin 
tanlash huquqi va real imkoniyatidir.  
Kons’yumerizm  –  iste’molchilarning  o‘z  huquqlarini  himoya  qilish  va 
kengaytirish,  shuningdek,  ishlab  chiqaruvchilar,  savdogarlar  va  vositachilarga 
ko‘rsatuvchi ta’sirini oshirish maqsadida tashkil etilgan harakati.  
U o‘z faoliyatida turli ommaviy axborot vositalari va reklamadan foydalanadi, 
iste’molchilarga  maslahatlar  beradi,  tovarlarni  mustaqil  ekspertizadan  o‘tkazadi, 
sifatsiz  tovar  va  xizmatlarga  da’vogar  bo‘lib  chiqadi,  iste’molchilarda  iste’mol 
madaniyatini tarbiyalaydi.  
1985  yilda  BMT  Bosh  Assambleyasi  quyidagilar  uchun  "Iste’molchilar 
huquqlarini himoya qilish tamoyillari"ni ishlab chiqdi:  
➢
 
mamlakatlarga  milliy  va  xalqaro  miqyosda  zararli  ishbilarmonlik 
amaliyotiga qarshi kurash;  
➢
 
xaridorlarga  arzon  narxlarda  keng  tanlov  imkoniyati  hadya  etuvchi  bozor 
sharoitlarini shakllantirishni rag‘batlantirish;  
➢
 
tovar  va  xizmatlarni  ishlab  chiqarish  va  taqsimlash  bilan  bog‘liq 
bo‘lganlarning xulq-atvori me’yori yuqori bo‘lishini rag‘batlantirish.  

---

 
234