Tadqiqotlari

funksional bog‘lanishlar
deb aytiladi. Funksional bog‘lanishning eng muxim xususiyatlari shulardan iborat: 
- natija bilan omillar o‘rtasidagi bog‘liqlik bevosita arifmetik belgilardan iborat 
bo‘ladi; 
- ularning joylashuviga qarab qaysi omil ijobiy yoki salbiy ta’sir qilishi aniq 
bo‘ladi; 
- omilning qanchaga o‘zgarishi natijani qanday o‘zgarganligini ham aniqlash 
imkoniyati mavjud bo‘ladi; 
- ushbu ko‘rsatkichlarning bog‘liqligi (natija bilan omillarning) albatta 
matematik formulalarda tenglama shaklida ifodalanadi. 
Ko‘rsatkichlarning funksional bog‘lanishlarini sxematik tarzda quyidagi 
tenglama bilan ifodalash mumkin: 
Y
i
 = f (x
1,
 x
2,
 x
3,
 … x
n
) = f (x
i
) ; 
bu yerda: Y
i
- natijaviy belgi; 
x
1,
x
2,
x
3,
… x
n
- alohida omillarning belgilari; 
X
i
- omillar belgisi; 
f (x
i
) – bu belgilarning ma’lum funksional bog‘lanishidir. 
Ammo amaliyotda shunday bog‘lanishlar ham borki, bir ko‘rsatkichning 
(omilning) o‘zgarishi ikkinchi ko‘rsatkichning (natijaning) o‘zgarishiga olib kelishi 
tabiiy. Biroq, ularning bir-biriga ta’sirini funksional holatdagidek aniqlash qiyin. 
Masalan, iqlimning o‘zgarishi hosildorlikka ta’sir qilish tayin, lekin qanchaga 
o‘zgartirganligini hisoblashning imkoni yo‘q. Bunday noaniq bog‘lanish statistikada 
korrelyatsion bog‘lanish
deb aytiladi. Ushbu so‘zning ma’nosi lotinchadan olingan 
bo‘lib, correlatio – narsalarning o‘zaro nisbatini anglatadi, deyilgan.
Korrelyatsion bog‘lanishning xarakterli xususiyati shundaki, natijaga ta’sir 
qiluvchi barcha omillarning to‘liq ruyxatini aniqlash qiyin, faqatgina formula 
yordamida korrelyatsion bog‘lanishlarning taxminiy ifodalarini yozish mumkin, 

---

297 
xolos. Korrelyatsion bog‘lanishni quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin: