Tadqiqotlari

 
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1. Bozor segmentatsiya deganda nimani tushunasiz? 
2. Segmentatsiyaning asosiy tamoyillari nimalardan iborat? 
3. Bozor segmentatsiyasining asosiy xususiyatlari nimalardan iborat? 
4. Geografik tamoyil marketing tadqiqotlarida nima uchun ahamiyatga ega? 
5. Mamlakatlar bozorini o‘rganishda nima uchun demografik omil inobatga 
linadi? 
6. Iste’mol bozorining ko‘lami nimalardan iborat va ularning xususiyatlari 
nimada? 
7. Passiv talabdagi tovarlarga nimalar kiradi va ularning o‘ziga xos xususiyatlarini 
sanab o‘ting. 
8. Kundalik tovarlarga bo‘lgan ehtiyoj va ularning xususiyatlari nimalardan 
iborat? 
9. Qanday guruhlarga referent guruhlar deb ataladi? 
10. Iste’molchining xulq –atvor tamoyillari nimalardan iborat? 

---

236 
11 – BOB. BOB INTERNET TARMOG‘IDA 
MARKETING TADQIQOTLARI 
O‘TKAZIShNI TAShKIL ETISH 
 
11.1. Internetning rivojlanishi va marketing 
tadqiqotlaridagi o‘rni 
 
Internet inglizcha -“Internet” – umumjahon 
kompyuter tarmoqlarining birlashgan tizimi deb nomlanadi. U ma’lumotlar paketiga 
yo‘naltirilgan IP protokolidan foydalanuvchi qurilmadan iborat.
 
Internetning paydo bo‘lishi va rivojlanishi ko‘plab yondosh va turdosh sohalar 
yutuqlari bilan uzviy bog‘liq. Bu tarmoq texnologiyalarining rivojlanishi, operatsion 
tizimlarning takomillashuvi, dasturlash tillarining rivojlanishi va hokazolardan iborat. 
Qirq yildan ortiq rivojlanish tarixi davomida Internet ko‘plab hodisalarni boshidan 
kechirdi. Ularning asosiylari haqida quyida qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. 
Global 
tarmoqning 
vujudga 
kelishi. 
Internetning 
Vatani 
AQSh 
hisoblanadi. 
U 
o‘tgan 
asrning 
oltmishinchi yillari oxirida ARPANET 
(Advanced Research Project Agency 
Network) 
paketlar 
kommutatsiyasi 
tarmoq 
loyihasidan 
kelib 
chiqqan. 
Dastlab Internet bir-biridan uzoqlikda 
joylashgan kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatish maqsadida ishlab chiqilgan hamda 
axborot saqlash va tarqatishning ko‘plab muqobil yo‘llariga ega markazlashmagan 
hududiy taqsimlangan tarmoq sifatida ko‘zda tutilgan. Bu AQSh Mudofaa vazirligi 
kompyuterlari o‘rtasida ishonchli aloqa o‘rnatishi, harbiy harakatlar, masalan, atom 
bombasi portlashi natijasida ham tarmoqning ishdan chiqmasligini ta’minlashi taxmin 
qilingan. 
World Wide Web. Biznesning, xususan, elektron tijoratning rivojlanish nuqtai 
nazaridan Internet tarixidagi eng muhim hodisalardan biri, gipermatnli texnologiyaga 

---

237 
asoslangan «jahon o‘rgimchak to‘ri» – World Wide 
Web (WWW) muhitini yaratish hisoblanadi.
World Wide Web tarixi 1989 yilning mart 
oyida boshlangan bo‘lib, bunda Tim Berns Li (Tim 
Bernes Lee) yuqori energiyalar fizikasi sohasida 
qo‘shma 
tadqiqotlar 
o‘tkazish 
uchun 
telekommunkatsiya muhit loyihasi bilan chiqdi. 1991 
yilda esa Shveysariyada joylashgan Yevropa amaliy fizika laboratoriyasi (CERN) 
butun dunyoga World Wide Web yangi global axborot muhitining yaratilgani haqida 
xabar qildi. 
Hujjatlarni formatlash uchun vositalar to‘plamini ifodalovchi gipermatnli til 
(Hypertext Markup Language, HTM ) yordamida WWW to‘ri Internetda matn, tasvir 
va ovoz shaklida mavjud bo‘lgan ulkan hajmli barcha axborotlarni bir qilib bog‘ladi. 
WWW va web-sahifalarni ko‘rib chiqish uchun dasturlar – brauzerlarning 
paydo bo‘lishi Internetdan foydalanuvchilarga ular ilgari MS Windows turidagi 
grafik «qobiq»lar bilan ishlash davomida olgan tajriba va ko‘nikmalaridan 
foydalanish imkonini berdi. Bunda tasvir, matn va boshqa shakldagi axborotlarni 
bitta hujjatga joylashtirish shart bo‘lmay qoldi. Hujjatning tarkibiy qismlari, 
shuningdek, uning bo‘limlari turli web-serverlarda saqlanishi, hujjat tuzilmasida 
joylashtirilgan URL-ko‘rsatkichlar yordamida esa bog‘lanishi va gipermatnli hujjatni 
tashkil qilishi mumkin.
 
Marketing tadqiqotlari zamonaviy korxonalar marketing axborot tizimining 
asosiy vositalaridan birini ifodalaydi.
Bozorni tadqiq etish, iste’molchi did-istaklarini tahlil qilish, sotuvni bashorat 
qilish, reklama samaradorligini baholash kabi ko‘plab vazifalar faqat ular 
yordamidagina hal etilishi mumkin. Internet barcha bilimlar sohasida ulkan hajmdagi 
axborotlarni qamrab olgan, jahondagi yetakchi kompaniyalar va iste’molchilarning 
keng qatlamlarini aks ettiruvchi o‘ziga xos muhit sifatida marketing tadqiqotlarini 
o‘tkazish uchun samarali foydalanilishi mumkin.

---

238 
Yuqoridagi 
boblarda 
ta’kidlaganimizdek, 
marketing 
tadqiqoti 
bu 
kompaniyaning tijorat faoliyatida operativ va strategik qarorlar qabul qilish uchun 
axborot izlash, to‘plash, qayta ishlash va tayyorlash jarayonidir. 
Samarali marketing tadqiqotlari beshta bosqichdan iborat (5.1-rasm).