Tadqiqot uz

|
|
№ 2 | 2020
65 
Salimov Sherzod, 
Doctoral student of the Institute of history 
of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan
 
E-mail:[e-mail] 
 
DEMOGRAPHIC PROCESSES IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AND THEIR 
FEATURES 
ANNOTATION 
This article analyzes the characteristics, indicators and factors of demographic processes in 
Uzbekistan and examines the impact of demographic processes on determining current and future 
measures of socio-economic development of the Republic on the basis of an interdisciplinary 
approach.Reflected the demographic situation among the population of Uzbekistan, as well as the 
possibility of employment of labor resources, decent work and mitigate this situation 
Keywords:
demographic process, population composition, labor resources, demographic 
policy, economic and social processes, natural population growth.. 
КИРИШ
Демографик жараёнлар – бу аҳолининг вақт ва маконларда ривожланишини акс 
эттирадиган ҳодисалар бўлиб[1],демографик ривожланиш (аҳолининг сони, жинс-ёш 
таркиби, туғилиш миқдори, ўлим сони, никоҳ-оила муносабатлари, аҳолининг миграцияси ва 
ҳ.к.) энг мураккаб тартибга солиш объектларидан бири бўлиб ҳисобланади[2, Б. 5].Туғилиш 
даражаси аҳолининг моддий ва маънавий ривожланиши ҳамда Давлат дастурларининг 
фаолияти билан чамбарчас боғлиқликда кечади [3]. 
Мустақилликнинг эълон қилиниши билан Ўзбекистондаги демографик сиёсат туб 
ўзгаришларни бошидан кечирди. Энг аввал у аҳоли манфаатларини кўзлаб олиб бориладиган 
бўлди ва унинг бош шиори сифатида соғлом ёш авлодни тарбиялаш мақсад қилиб олинди. 
Кенг миқёсли ислоҳотларни, шу жумладан, ижтимоий соҳадаги ислоҳотларни амалга 
оширишнинг боришида Ўзбекистонда, унга қуйидаги тенденциялар хос бўлган янги 
демографик вазият вужудга келди: республика аҳолисининг мутлақ ва нисбий ўсишининг 
камайиши; туғилиш ва аҳоли табиий ўсишининг қисқариши; болалар ва оналар ўлимининг 
сезиларли даражада пасайиши; аҳолининг ўртача умри узоқлигининг ошиши; аҳолининг 
республикадан кўчиб кетиши [4]. 
Тадқиқот ишида бу даврни тадқиқ этиш ва унга тўғри ёндашиш мақсадида 
Ўзбекистонда демографик жараёнларнинг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинди. 
МЕТОДЛАР ВА ЎРГАНИЛИШ ДАРАЖАСИ 
Мустақиллиқ йилларида ижтимоий ҳаётнинг муҳим соҳалари ҳисобланган ижтимоий-
демографик жараёнлар, меҳнат миграцияси муаммолари тарихчи, демограф, географ, 
иқтисодчи ва социолог олимлар томонидан кенг ўрганилган. 
Тарихчилар томонидан мазкур мавзуга яқин тадқиқотлар (бевосита ёки билвосита 
ёндашув асосида) олиб боришга 1990-йиллар бошларидан киришилди ва ҳозирга қадар 20 
дан ортиқ ишлар яратилди [5]. 
Уларда Ўзбекистондаги ўтиш даврининг ижтимоий-иқтисодий ва демографик 
муаммоларини 
тарихийлик 
нуқтаи 
назаридан 
ўрганишга 
эътибор 
қаратилган. 
Тадқиқотлардаги кўплаб фактик материаллар катта аҳамиятга эга. Мазкур тадқиқот 
ишларида қўйилган масалаларнинг баъзи томонлари қисман ёритиб берилган, холос. 
Хусусан, Б.Н.Исоқовнинг “Ўзбекистонда 80-йилларнинг иккинчи ярми – 2000 
йиллардаги тарихий ўзгаришларнинг демографик жараёнларга таъсири” мавзусидаги 
номзодлик диссертациясида[6] ўтиш даврида ижтимоий-иқтисодий ўзгаришларнинг аҳоли 
турмушида акс этиши, демографик ўзгаришларнинг миллатлараро муносабатларга таъсири, 
аҳоли ўсиши ва миллий таркибидаги ўзгаришлар, республикадаги миграцион жараёнлар, 
аҳолини қўллаб қувватлаш борасидаги ислоҳотлар ва аҳоли бандлиги масалалари ўрганилиб, 
уларни бартараф этиш йўллари бўйича таклиф ва тавсиялар берилган. 

---