Тақдимоти дарси кушоди намунавӣ (бо истифодаи тка) дар мавзӯи “Ҳаёт ва эҷодиёти

Тақдимоти дарси кушоди
намунавӣ (бо истифодаи тка)
дар мавзӯи
“Ҳаёт ва эҷодиёти
Садриддин Айни. Маълумот дар бораи «Ёддоштҳо»”
аз фанни адабиёт барои синфи 9
Тавсияи методӣ: Шаропова ГулбаҲор
омӯзгори мактаби раҚами 58-уми
Ноҳияи Чуст

Сардафтари адабиёти навини тоҷик ва Қаҳрамони миллии Тоҷикистон Садриддин Сайидмуродзода Айнӣ 27 (15) апрел 1878 дар деҳаи Соктареи тумани Ғиждувони Аморати Бухоро (дар ноҳияи Ғиждувони вилояти Бухорои Ўзбекистон) ба дунё омадааст. Фарзандаш ховаршиноси барҷастаи Тоҷикистон Айнӣ Камол. Падараш Саидмуродхоҷа кишоварз буд, аммо чун, худ соҳиби хату савод буд, кӯшиш мекард, ки фарзандонаш низ донишомӯхтаву донишманд бошанд. Аз ин рӯ, писараш Садриддин Айниро дар шашсолагӣ ба мадрасаи рустояшон дод. Устод Айнӣ донишомӯзияшро дар он мадраса дар достони «Мактаби кӯҳна» тасвир карда ва дар «Ёддоштҳо» мегӯяд: «Чунон ки падарам дид, дар он мактаб ман саводи амиқ гирифта натавонистам ва маро ба мактаби духтарона дод». Дар мактаби духтарона Садриддин чанд ҷузъ аз Бедил ва чанд ҷузъ аз ғазалиёти Соибро хонда дар даҳсолагӣ мактабро хатм мекунад. Аммо бачагии Садриддин Айнӣ дар оғӯши падару модар дер давом накард. Вабое, ки соли 1889 Бухоро ва атрофи онро фаро гирифт, дар чиҳил рӯз ӯро ҳам аз падар ва ҳам аз модар ҷудо кард.

Орзую ҳаваси илму шеър Айниро дар 12-солагӣ ба Бухоро овард. Ба мадрасаҳои Бухоро дохил шудан ва дониш гирифтан барои Айнӣ барин фақирзодагони илмҷӯ хеле мушкил буд. Вале ӯ ба шарофати ҳавасмандӣ ва толиби илм буданаш тамоми душвориҳои рӯзгор ва омӯзишро паси сар карда, 16 сол дар мадрасаҳои Бухоро таҳсил намудааст. Айнӣ дар мадрасаҳои мири Араб, Олимҷон, Бадалбек, Ҳоҷӣ Зоҳид ва Кӯкалдош таҳсил карда, соли 1908 онро хатм мекунад.

Назари устод Айнӣ пас аз мутолиа кардани асари Аҳмади Дониш «Наводиру-л-вақоеъ» нисбат ба сохти пӯсидаи аморати Бухоро тамоман дигар гардид ва нисбат ба ин ҷамъияти фарсуда дар дили ӯ як нафрати ниҳоние пайдо шуд. Аз ин рӯ, дар ибтидои садаи XX устод эҷодиёти идеяҳои пешқадами маорифпарварон Аҳмади Дониш ва Шоҳинро давом дода, роҳи ояндаи худро муайян намуд. «Таҳзиб-ус-сибён»-ро устод Айнӣ маҳз ба хотири тарбияи наврасон дар рӯҳияи муосир соли 1909 барои шогирдони дар Бухоро мактабҳои усули нав офарид. Чунин корҳои хайр ба Амир маъқул набуд. Аз ин хотир, устодро ба зиндон мепартояд ва ӯро 75 чӯб мезананд. Пас аз 52 рӯзе, ки дар беморхона муолиҷа мекунад, Садриддин Айнӣ ба Самарқанд кӯчида меояд. Ӯ чи дар Самарқанд ва чи дар Тошкент дар корҳои комитети револютсионӣ иштирок карда, варақа, даъватнома ва баённомаҳои ҷангӣ менависад, тарғиботу ташвиқот мебарад.

Устод Садриддин Айнӣ 15 июли 1954 дар шаҳри Душанбе аз олам чашм пӯшид. Ҳоло Мақбараи Айнӣ дар як ҷои хушманзараи Душанбе зиёратгоҳи аҳли адаб аст. Ин мавзеъро ҳоло Боғи фароғат ва истироҳати ба номи Садриддин Айнӣ мегӯянд

Ашъори Айнӣ

Ассалом, эй зи хама руи чахон зеботар!

Ассалом, эй зи хама ахли замон донотар!

Ин саломест, ки мо аз дилу чон овардем,

Тухфа аз чон ба дилу оламу одам кардем.

Ин саломест фиристод зи магзи дилу чон,

Халки точик ба уммедгахи халки чахон.

Аз файзи яздон хон аст мактаб,

Бар лаъли ирфон кон аст мактаб.

Бечон часадро кадре набошад,

Чисм аст инсон, чон аст мактаб.

Айни кадом асари шоирро ба забони ўзбекий чоп кардааст?

Диаграммаи Венн

А.Фитрат
С.Айнӣ

Таҳлили SWOT

Харитаи баромад аз дарс

• Аз дарс ба шумо чӣ маъқул шуд?
• Кадом асари адиб бисёртар маъқул шуд?
• Дар ҷараёни дарс чӣ хел душвориҳо дида шуд?
• Аз чӣ сабаб ба душвориҳо рӯй овардед?
• Супориши вазифаи хонагӣ ва ҷамъбасти дарс

Муаллимаи фан: Гулбаҳор Шаропова

Муовини директор оид

ба корҳои таълимӣ: Ниуфар Ашурматова