Тақдимот барои кори мустақилона аз фанни забони ҳозираи тоҷик. Гурӯҳи 21. 77 Бобомиравезов Фаридун

Тақдимот барои кори мустақилона аз фанни забони ҳозираи тоҷик.Гурӯҳи 21.77 Бобомиравезов Фаридун

Нақшаи мавзӯъ:

1

• Муаммоҳое, ки забоншиносии тоҷик

2

• Мавқеи забони тоҷикӣ дар қаламрави Ўзбекистони соҳибистиқлол

3

• Мавқеъ ва аҳамияти забон дар ҷомеа. Аз таърихи забон тоҷикӣ. Забони адабии ҳозираи тоҷик ва масъалаҳои омӯзиши он

Мавқеъ ва аҳамияти забон дар ҷомеа.

• Ба ҳамаи мо маълум аст, ки забон муҳимтарин воситаи алока байни инсонҳо аст. Забон дар ҳамаи давраҳои тараққиёти ҷамъиятӣ баробари ҷомеа рушду нумӯъ меёбад, дар камолу маърифати инсон нақши муаассир дорад. Халқе, миллате бе забони ягонаву умумӣ вуҷуд дошта наметавонад ва ба ин сабаб ҳам забонро мояву пояи миллат маҳсуб мекунанд. Нақши забон ва аҳамияти он дар тараққиёти ҷомеа диққати донишмандону мутафаккиронро ба худ ҷалб карда, хатто дар китоби «Авасто» мақоми волои сухан дар маркази ахлоқи сегона қарор гирфтааст: «Рафтори нек, гуфтори нек, пиндори нек». Ё худ Саъдии Шерозӣ мегӯяд:

То мард сухан нагуфта бошад,

Айбу ҳунараш нуҳуфта бошад…

Яъне забон калиди дили ҳамаи инсонҳо аст. Ботини ҳар кас ба воситаи забони ӯ акс меёбад. Аз ин ҷост, ки Бедил мегӯяд:

Бетамизиҳои мардум дар сухан пайдо шавад,

Пистаи бемағз агар лаб во кунад, расво шавад.

Забон муӽимтарин воситаи алоқаи байни одамон аст. Ҷомеа ва забон баробар пайдо шуда, ташаккул ёфтаанд ва зуӽури ӽарду ӽам бо меӽнат алоқамандӣ дорад. Маӽз дар натиҷаи рӯ ба меӽнат овардан инсоният ба пешравиӽои зиёду назаррас ноил гашт. Метавон гуфт, ки баробари дигар омилӽо меӽнати ӽалолу бунёдкорона ба рушди забон мусоидат хоӽад кард. Зеро, ӽар қадар ҷомеа пеш равад, рушд кунад, инкишоф ёбад, забон низ ӽамон қадар рушду инкишоф хоӽад ёфт.

• Забон муӽимтарин воситаи алоқаи байни одамон аст. Ҷомеа ва забон баробар пайдо шуда, ташаккул ёфтаанд ва зуӽури ӽарду ӽам бо меӽнат алоқамандӣ дорад. Маӽз дар натиҷаи рӯ ба меӽнат овардан инсоният ба пешравиӽои зиёду назаррас ноил гашт. Метавон гуфт, ки баробари дигар омилӽо меӽнати ӽалолу бунёдкорона ба рушди забон мусоидат хоӽад кард. Зеро, ӽар қадар ҷомеа пеш равад, рушд кунад, инкишоф ёбад, забон низ ӽамон қадар рушду инкишоф хоӽад ёфт.
• Бояд қайд намуд, ки дар олам забонӽои зиёд арзи ӽастӣ доранд. Забони тоҷикӣ яке аз забонӽои бою шево ва ширину гуворо буда, миёни дигар забонӽо ҷою мақоми шоиста дорад. Миллати некноми тоҷик ӽазорсолаӽост, ки бо ин забони нобу шево муошират ва гуфтугӯ карда, фарӽанги беназири худро чун хати сабз аз як китоб ба китоби дигар («Авасто», «Шоҳнома», «Маснавии маънавӣ», «Тоҷикон» ва ғайра) дар таърих сабт намудааст.
• Таърихи пайдоиш ва таҳаввулу такомули забони тоҷикиро муаррих ва донишманди гаронмоя Бобоҷон Ғафуров ба риштаи таҳқиқ кашида, аз ҷумла нигоштааст: «Забони имрӯзаи тоҷикӣ аз забонҳои ғарбӣ- эронӣ мебошад. Ба ақидаи забоншиносон асоси он лаҳҷаи ҷанубу ғарбии форс аст, ки он баъдтар ба тарафи шимол ва шимолу шарқ паҳн шуда, бисёр унсурҳои забонҳои гурӯҳи шимолу ғарбӣ, аз ҷумла унсурҳои забони порсиро ҳазм менамояд. Навиштаҷоти форсӣ (аниқтараш форсии миёна) –и асрҳои 7-8, ки дар қарибии Марв ёфт шуд, равшан далолат мекунад, ки дар ин давра дар ин ҷойҳо бо забони форсӣ (тоҷикӣ, ки онро забони форсӣ-дарӣ ё худ забони форсӣ ҳам номидаанд), ҳарф мезаданд».Ӯ ҷои дигар менависад: «Вазъияти сиёсии Осиёи Миёна ҳанӯз дар ибтидои асри 9 барои тараққии адабиёти нави китобии тоҷик, ки бар асоси эҷодиёти даҳанакии халқ қарор гирифта буд, шароити мусоид фароҳам овард, вале ин шароит самараҳои худро дар вақти Сомониён бахшид».