Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari

Biznesni tashKil Kilish turli shaKllarining

afzalliK va KamchiliKlari

U yoKi bu turdagi biznes tashKil Kilishning tashKiliy-huquqiy shaKllarini tanlashda Kanday Kilib tugri Karor Kabul Kilish mumKin va bunda nimalarga asoslanish KeraK?

TadbirkorlikniamalgaoshirishshaKllarinibelgilabberuvchiasosiyomillarniKeltiramiz. Bu omillarga Kuyidagilar Kiradi:

ⁱ Biznes turi va uning ulchami;

ⁱ BulajaK ishchi xamKorlar soni ularning biznesni boshKarishdagi ishtiroKi va xar birining mas’uliyati;

ⁱKorxona tuzuvchilari ixtiyoridagi mablaglar va Konun tomonidan belgilangan Nizom fondining eng KichiK ulchamlari;

ⁱ Nizom fondidagi xar bir xamKor ulushining miKdori;

ⁱ Sanab utilgan xar bir huquqiy shaKllarning uziga xos xususiyatlari.

Eng Kup tarKalgan biznesni tashKil Kilish shaKllarining afzalliK va KamchiliKlarini batafsil Kurib chiKamiz.

Biznesni tashKil silish shaKli	AfzalliKlari	KamchiliKpari
YaKKa	• Yaxshi Kasbiy	• ХujaliK sub’eKtining
tadbirKorliK	sifatlarga ega	mavjudliK vaKti jismoniy
	odamga uziga zarur	shaxs umri bilan cheKlangan;
	ish xaKi bilan	• Biznes miKyosi cheKlanganligi
	ta’minlash, ishga	uchun boshlangich sarmoyani
	joylashish	tuplash Kiyin;
	muammosini xal	• " Rasmiy ” biznes
	Kilish imKonini	vaKillaridan xech Kim
	beradi;	bunday ishga jiddiy
	• Oson va arzon	ravishda sarmoya Kiritishni
	ruyxatdan	xoxlamaydi;
	utKaziladi;	• Kredit resurslarini olish
	• Davlat boshKaruvi	cheKlangan;
	Kam;	• Agar siz Karzga pul olsangiz,
	• Kup miKdordagi	sizning mulKingiz xavf
	buxgalteriya	ostida Koladi;
	xujjatlarini	• Tadbirkorlikning barcha
	yuritish talab	muammolarini bajarish
	etilmaydi;	Kiyin; dam olish Kuni,
	• MoslashuvchanliK,	KasalliK varaKasi, ijtimoiy
	tezKor Karor Kabul	tulovlar bilan bogliK
	Kilish imKoniyati.	muammolar.

Хususiy Korxona	Biznesni boshKarishning soddaligi; Тa’sis xujjatlarini tayyorlash (faKat nizom) va Korxonani davlat tomonidan rasmiylashtirish (ruyxatdan utKazish) nixoyatda soddalashtirilgan; Nizom fondining miKyosi Korxona egasi tomonidan belgilanadi; Ishchilarni yollab ishlatish imKoniyati mavjud; Foyda soliK va boshKa majburiy tulovlar tulangach mulK egasi ixtiyoriga Kelib tushadi va soliKKa tortilmaydi.	• Тa’sischi uz Korxonasining mas’uliyatiga (javobgarligiga) unga tegishli mulK bilan javobgar xisoblanadi.
Mas’uliyati cheKlangan jamiyat (MChJ)	Х,ar bir Katnashchining moddiy javobgarligi jamiyatning Nizom fondiga Kushgan summasi bilan cheKlanadi; Nizom fondining eng KichiK ulchami 50 MХ,ТMU (mexnatga xaK tulashning minimal ulchami)ga teng; Biznesni yollanma ijrochi direKtor yordamida boshKarish imKoniyati mavjud.	• Kreditlash va bitimlar tuzish imKoniyatining cheKlanganligi (javobgarliKKorxona Nizom fondi ulchami bilan belgilanadi).

Shuni ta’Kidlash joizKi 2009 yilning 1 yanvaridan aKsiyadorliK jamiyatlari Nizom fondining 400 ming AhSh dollariga eKvivalent summada belgilanishi Korxonaning bu tashKiliy-huquqiy shaKlini, Kuplab potensial tadbirKorlar uchun, uz biznesini tuzishda cheKlab Kuyadi. Shuning uchun biznesni tashKil etishning bu shaKlini biz Kurib chiKmaymiz.
3.2.Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik va uni O’zbekistonda tashkil etishning o’ziga xos xususiyatlari.
Reja

1. 
   IshtiyoK (motivatsiya) ning mavjudligi va Kat’iyatliliK, tashKilotchiliK, tashabbusKorliKKobiliyatlarining KichiKKorxonani muvaffaKiyatli tashKil Kilishning zaruriy omillaridan biri eKanligini;
   
2. 
   g’oya va unga mos bozorning hamda resurslarning mavjudligi KichiKKorxonani muvaffaKiyatli tashKil Kilishning muhim imKoniyatlaridan biri eKanligini.
   

KichiKKKorxonalarningKuyidagi soxalarida band bulgan yilliK urtacha

ishchi, xodimlarning soni:

• 
  Yengil va oziK-ovKat sanoati, metallarga ishlov berish va priborsozliK, yogochga ishlov berish, mebel sanoati va Kurilish materiallari sanoatida 10 Kishidan ortmaydi;
  
• 
  MashinasozliK, metallurgiya, yoKilgi-energetiKa va Kimyo sanoati, KishloK xujaliK maxsulotlarini ishlab chiKarish va Kayta ishlash, Kurilish va boshKa sanoat ishlab chiKarish soxalarida 50 Kishidan ortmaydi;
  
• 
  
  Agar siz biznes ishini yulga sulga suymotschi x,amda kichik biznes va tadbirkorlikkategoriyasida ishlamotschi bulsangiz, siz solitssa tortish va xisobot yuritishning soddalashtirilgan tizimi, kuplab imtiyozlardan foydalanish imkoniyatiga ega bulasiz va fatsat besh yilda bir buladigan rejalashtirilgan tekshirishlarga tortilasiz
  
  Fan, ilmiy xizmat Kursatish, transport, aloKa, xizmat Kursatish (sugurta Kompaniyalaridan tashKari) soxasi, savdo va umumiy ovKatlanish xamda boshKa noishlab chiKarish soxasida 25 Kishidan ortmaydi.
  

Biznesning Kanday shaKlini tanlash KeraK?

Kup xollarda uz faoliyatini endi boshlagan tadbirKorlarga biznes uchun tashKiliy-huquqiy shaKlni mutaxassisning maslaxatisiz tanlash juda muraKKab xisoblanadi. BiroK oxirgi Karorni uzingiz Kabul Kilasiz. Buning uchun albatta xammasini, biznes shaKlining xar bir ijobiy va salbiy tomonlarini yaxshi uylab Kurish KeraK.

Biznesning tashKiliy-huquqiy shaKlini tanlashda, siz rejalashtirilayotgan biznes Kulami va turi, xar bir huquqiy shaKlning uziga xos xususiyatlarida, xamKorlaringiz soni va ularning xar birini javobgarliK darajasi, Konun bilan belgilangan Nizom fondlari, siz ega bulgan sarmoya va Kuplab boshKa narsalarni inobatga olishingiz KeraK.

Masalan, sizga sarmoya KeraK bulib Koldi va siz Karz oldingiz. Kompaniya Karzlari uchun uzingizning mas’uliyatingizni cheKlashingiz mumKin. Goxo bu biznes ochishdagi Kam sarmoya xamda rasmiylashtirish (ruyxatdan utKazish)ning soddalashtirilgan shaKliga nisbatan Kulay xamda muxim.
Korxonalarni ruyxatdan utKazish va biznes shaKllari buyicha Konunlar va normativ aKtlar

1. 
   O’zbekiston RespubliKasining FuKarolar KodeKsi (I-Kism)
   
2. 
   O’zbekiston RespubliKasining "Tadbirkorlik faoliyatini erKinligining Kafolatlari tugrisida»gi Konuni (O’zbekiston RespubliKasi Oliy majlis xabarnomasi 2000 yil, №5-6, 140-bet; 2001 yil, №5, 89-bet; 2003 yil №3-4, 67- bet).
   
3. 
   2003 yil 11 deKabrdagi O’zbekiston RespubliKasining "Хususiy Korxona tugrisida»gi Konuni.
   
4. 
   O’zbekiston RespubliKasining “ХujaliK shirKatlarilari tugrisida»gi Konuni. (“Х,alK suzi” gazetasi, 2002 yil 17 yanvar, №12)
   
5. 
   O’zbekiston RespubliKasining “Mas’uliyati cheKlangan va Kushimcha mas’uliyatli jamiyatlar x,aKidagi” Konuni (“Х.alK; suzi”, 2002 yil 22 yanvar, №15-16)
   
6. 
   O’zbekiston RespubliKasining “AKsiyadorliK jamiyatlari va aKsiyadorlarning xuKuKlarini x,imoya Kilish tugrisida»gi Konuni. 2003 yil 30 avgustdagi Konun taxriri.
   
7. 
   2007 yil 25 deKabrdagi O’zbekiston RespubliKasining “O’zbekiston RespubliKasining SoliKKodeKsini tasdiKlash tugrisida”gi Konuni.
   
8. 
   2000 yil 25 maydagi O’zbekiston RespubliKasining “Ayrim faoliyat turlarini litsenziyalash tugrisida”gi Konuni.
   
9. 
   O’zbekiston RespubliKasi Oliy majlisining 2001 yil 12 maydagi “Amalga oshirilishi uchun litsenziya talab Kilinadigan faoliyat turlarining ruyxati tugrisida»gi 222- II sonli Karori.
   
10. 
    UzbeKistan RespubliKasi Vazirlar MaxKamasining 2001 yil 22 avgustdagi 347- sonli "Tadbirkorlik sub’eKtlarini davlat ruyxatidan utKazish va xisobga Kuyish tizimini taKomillashtirish tugrisida”gi Karori.
    
11. 
    O’zbekiston RespubliKasi Vazirlar MaxKamasining 2003 yil 20 avgusdagi 357- sonli "Tadbirkorlik faoliyatini tashKil etish uchun ruyxatdan utKazish tizimini tubdan taKomillashtirish tugrisida”gi Karori.
    
12. 
    O’zbekiston RespubliKasi Prezidentining 2009 yil 15 maydagi PK-1112 sonli "Tadbirkorlik faoliyatini Kullab-Kuvvatlash va rivojlantirishning chora- tadbirlari tugrisida”gi Karori.
    
13. 
    O’zbekiston RespubliKasi Vazirlar MaxKamasining 2003 yil 11 oKtabrdagi 439- sonli "KichiK tadbirKorliK (biznes) sub’eKtlariga tegishli tashKilot va Korxonalar KlassifiKatsiyasini tasdiKlash tugrisida» gi Karori.
    
14. 
    O’zbekiston RespubliKasi Adliya vazirining 2001 yil 24 sentabrdagi 165-mx
    

sonli "Tadbirkorlik sub’eKtlarini davlat ruyxatidan utKazish bulimlari namunaviy Nizomini tasdiKlash tugrisida”gi buyrugi. (O’zbekiston

RespubliKasi adliya vazirligi tomonidan 2001 yil 24 sentabrda ruyxatdan utKazilgan, № 1069).

15. 
    "Shtamplar va muxrlarni tayyorlash, saKlash va ulardan foydalanish tartibi tugrisida”gi Nizom. O’zbekiston RespubliKasi Adliya vazirligi tomonidan 2001 yil 27 oKtabrda ruyxatdan utKazilgan, №1077.
    
16. 
    O’zbekiston RespubliKasining marKaziy banKning 1998 yil 18 noyabrdagi 539- sonli "O’zbekiston RespubliKasi banKlarida ochiladigan banK xisob raKamlari tugrisida”gi yuriKnomasi.
    

Т
О
aKrorlash uchun nazorat savollari

1. 
   Biznesning Kanday shaKllari mavjud?
   
2. 
   Biznes bilan huquqiy shaxsni shaKllantirmay shugullanish mumKinmi?
   
3. 
   Bitta jismoniy shaxs-mulKdor tomonidan tashKil etilgan va boshKariladigan tadbirKorliK tashKiloti Kanday ataladi?
   
4. 
   Mas’uliyati cheKlangan va Kushimcha mas’uliyatli jamiyatlar (MChJ va KMJ)ning uzoro farKi nimadan iborat?
   
5. 
   Biznes tashKil etishning turli shaKllari nimadan iborat?
   
6. 
   Kanday Korxona unitar Korxona deyiladi?
   
7. 
   MulKchiliK shaKligi bogliK ravishda Korxonalarning Kanday turlari mavjud buladi?