Tadbirkorlik va boshqaruv

Yaponiya va Janubiy Koreya iqtisodiyotining asosiy xususiyati jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy va ijtimoiy hayotida davlatning ishtiroki hisoblanadi, ammo shunga o'xshash farqlar mavjud.

Yaponiya iqtisodiyotiga davlat aralashuvi asosan soliq tizimi yoki kredit va moliyaviy mexanizmlar orqali amalga oshirildi. Ushbu siyosatning asosiy hisob-kitoblari soliq imtiyozlari va davlat kreditlari va investitsiya faoliyati edi. Soliq imtiyozlari maxsus amortizatsiya yo'nalishi doirasida yoki asosiy vositalarga soliq solinadigan soliqni ozod qilish orqali taqdim etildi. Davlat krediti va investitsiya faoliyati pochta tejash kvinitlari, pensiya jamg'armalari va tibbiy va ijtimoiy sug'urta fondlarida to'plangan mablag'lar tomonidan past darajadagi kreditlar hukumatidan iborat edi. 1952-1955 yillarda Ushbu manbalardan kelgan moliyaviy mablag'larning 28 foizini ishlab chiqardi. Yaponiya uchun xos bo'lgan xususiyati xususiy biznes va hukumat o'rtasida umumiy iqtisodiy muammolarni hal qilishda hamkorlik qilishdir. Shunday qilib, 1993 yil neft inqirozida va "yuqori Yen" inqirozida, iqtisodiy qiyinchiliklarni engib o'tish va iqtisodiy rivojlanishni talab qilish, talabni kengaytirish uchun Makroiqtisodiy harakatlarni amalga oshirgan Yaponiya Markaziy bankining ko'magida bo'ldi.

Janubiy Koreyaga kelsak, davlatning iqtisodiy va ijtimoiy hayotiga davlat ta'siri Yaponiyadan ancha yuqori. Iqtisodiy sohani rivojlantirish ustidan davlat nazorati mamlakatning asosiy qonunlari tomonidan ta'minlandi. Davlat eng katta uyushmalar, bank va sanoat kapitalining birlashishini rag'batlantirish, davlat sektorini tashkil etishni rag'batlantirishda namoyon bo'lgan ijtimoiy-iqtisodiy qaror sohasiga asosli ta'sir ko'rsatdi. Bu kichik tadbirkorlarning mehnat bozorida ishsizlar tomonidan haddan tashqari oshirilmaslikning oldini olish uchun izlandi. Shunday qilib, 1978 yilda ko'plab Janubiy Koreyalik firmalar tashqi qarzlarini to'lamasa, prezident ularni ichki investorlarga foiz to'lash va qarzni to'lashdan ozod qildi. Uzoq vaqt davomida ichki sarmoyadorlar o'zlarining omonatlari bo'yicha salbiy haqiqiy foizni olishdi. Hammasi resurslarni safarbar etishga qaratilgan edi. Jahon bankining hisob-kitoblariga ko'ra, 1960-1989 yalpiichki mahsulotning qariyib 2/3 qismi samaradorlikning ko'payishi emas, balki resurslardan foydalanish orqali ta'minlandi

Xulosa.

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki bugungi globallashuv davrida ishlab chiqarish tobora ortib borar ekan , bunga hamo-hang ravishda ko’plab raqobatchilar ham bo’ladi.Raqobat bor joyda esa doimo o’sish, rivojlanish , yangilanish bo’lishi muqarrardir.Shu boisdan ham har bir ishlab chiqarish sohasida :kichik biznesdan tortib yirik korparatsiyalarda ham ishlab chiqaruvchi taklifi raqobat bardosh bo’lmog’i lozim. Bozor sharoitida taklif asosiy vazifani bajarib, iqtisodiy blloklar faoliyatini talab bilan uzviy bog’liqlikda belgilab beradi . Bu nima degani? Ishlab chiqaruvchi mahsulot ishlab chiqarish hajmi uning resur salohiyatidan, ishchi kuchi quvvatidan, texnalogiyasidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Ishlab chiqaruvchi o’z mahsulotini mavqeini va bozorda qanchalik muhimligini iste’molchilar talabidan kelib chiqqan holda o’rganadi va talabga binoan mahsulot ishlab chiqaradi.biz bu o’rinda talab va taklif elastikligi degan iborani kiritib o’tamiz.Iqtisodiy atama sifatida elastiklik bir miqdor o’zgarishining boshqa bir miqdorga ta’sirini ifoda etadi ya’ni bozorda talab oshsa biror turdagi mahsulot taklifi ham oshmog’i kerak bo’ladi. Aks holda bu holat bozor muvozanatini buzilishiga olib keladi. Taklif qancha oshsa ya’ni bozorda mahsulot ko’paysa talab ko’payishi bizga taklif qonunini ifodalab beradi. Shu o’rinda raqobat ham iqtisodiy jihatdan muhim ahamiyatga ega bo’ladi.Bozor iqtisodiyotida raqobat muhitining shakllanishi eng avvalo naflilikni-iste’mol yoki boshqa tur tovarlarning sifatini oshirsa boshqa tomondan butun dunyoda avjiga chiqqan ishsizlik muammmosining ham oldini oladi.Yangi ish o’rinlarini yaratilishi iqtisodiy zonzda, mamlakatda ishlab chiqaruvchilar bo’lmish fabrika, korxona , tashkilotlarning ko’payganligidan daloolat beradi .Hozirgi kunda umuman O’zbekiston miqyosida ko’radigan bo’lssak raqobat muhitini shakllantirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda.

Bunga yorqin misol sifatida Manapoliyaga qarshi kurashni keltirishimiz mumkin. Manapoliya bu- bir nechta ishlab chiqaruvchilarning birlashib ishlab chiqarishda va bozorda yakka hukumronlikka erishishni maqsad qilgan birlashma tushiniladi. Bu jarayon o’z-o’zidan boshqa ishlab chiqaruvchilarning faoliyatini cheklaydi.Shuning uchun ham manapoliyaga qarshi kurash borasida bir qancha chora tadbirlar ko’rilmoqda. XX-asrda osiyo yo’lbarslari deb nom olgan Yaponiya , Janubiy Korea, Singapurg kabi davlatlarning iqtisodiy rivojlanish tarixiga nazar soladigan bo’lsak ular jahon bozorida o’z mavqeini juda tez, qisqa muddatda o’rnatib oldi.Ikkinchi jahon urushidan so’ng og’ier iqtisodiy inqirozni boshidan kechirgan bu davlatlar qanday qilib bu darajaga erishdi degan savolning bo’lishi muqarrar.Bu savolga biz hech ikkilanmasdan ishlab chiqarilgan mahsulot sifatining jahon talablariga javob berishi bo’ldi deb aytishimiz mumkin.Ular o’z ishlab chiqaruvchilari sonini nihoyyatda ko’paytirish orqali ichki raqobat muhitini shakllantira oldilar.Raqobat umumiy olib qaraganda urishdir.Bu urishda kimdir o’z maqsadiga erishsa kimdir bankrotlik holatiga uchrab qoladi.Bu yo’lda har xil iqtisodit o’yinlarning ham bo’lishi aniq .Shu jihatlarni inobatga olgan holda biz raqobat xulqini shakllantirishimiz kerak. Tasavvur qilaylik ishlab chiqarish omillarini va zamonaviy inovatsiyalarning samarasi bilan ishlab chiqarilgan mahsulotni ikkinchi bir korxona ko’proq xarajat bilan ishlab chiqardi. Har ikki tomon ham bozorga chiqargan mahsulotidan maksimal foyda olishni maqsad qiladi va raqobatchisini siqib chiqarish uchun birinchi tur korxona tovarlarini arzon sotsa belgilangan qonun doirasida javobgarlikka tortiladi. Raqobat asnosida tovarlar sifatining kol’tarilishi uning narxini ko’tarlishiga ham olib kelishi inobatga olingan holda davlat aralashuvi yuz beradi ya’ni davlat ayrim tur mahsulotlarga masalan kundalik ehtiyoj uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlari narxining oshib ketmasligini oldini olish uchun malum darajadagi narx belgilanadi. Ishlab chiqaruvchi davlat tomonidan belgilangan maksimal va minimal narx oralig’ida o’z mahsulotini sotadi.So’zimiz oxirida shuni aytish mumkinki bozor iqtisodiyotida ishlab chiqaruvchilar bilan iste’molchi orasidagi bog’liqlikni taklif bilan birgalikda talab tashkil etib, raqobat har tomonlama sifatli mahsulot ishlab chiqarilishini taminlab turar ekan

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti ma’ruzasi. 2014 yil yuqori o’sish sur’atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish, o’zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo’ladi. “Turkiston” gazetasi. 2014 – yil 18 – yanvar. 2. Karimov I. A. Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish – bosh yo’limiz. T.: “O’zbekiston” 2002. 3. Egamberdiyev E. Mikroiqtisodiyot. T.: “G’afur G’ulom” 2012. 4. Salimov B. T. Salimov B. B. Mikroiqtisodiyot. TDIU T.: 2013. 5. G’ulomov S. Alimov R. Mikroiqtisodiyot. T.: “Sharq” 2012. 6. R. Pindayk. D. Rubinfeld Mikroiqtisodiyot Inglizcha nashridan tarjima T.: 2012.

7. A.Olmasov,A.Vahobov, Iqtisodiyot nazaryasi, Iqtisod-Moliya 2014yil.

8. Y.Abdullayev, Makroiqtisodiy statistika, 1998-yil.

9. D.Q.Axmedov,Q.E.Jumayev, Z.A.Jumayev,Makroiqtisodyot (darslik) 2004-yil.

10. Sh.Sh.Shodmonov,U.V.Goffurov, Iqtisodiyot nazaryasi, 2010-yil.

11.M.M.Muxamediyev, Iqtisodiyot nazaryasi, 2018-yil.

12. Shumpeter Y. Theory of the economic deve1opment. -M. 2011. (angl.).

13. Shodmonov sh.sh., Gafurov U.V. Iqtisodiyot nаzаriyasi (dаrslik). - Т., «Iqtisod-moliya» nаshriyoti, 2010 – yil
14. Shodmonov sh.sh., G’afurov U.V. Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). - Т., «Iqtisod-moliya» nashriyoti, 2019-yil.
15. Shоhа'zаmiy. sh.sh. Mulk nаzаriyasi, qiymаti уа nаrxi.//Mоnоgrаfiya. - T.: “Fan va tеxnоlоgiya”, 2012-yil.

Foydalanilgan sayitlar:

1. 
   www.google.uz
   
2. 
   www.chrome. uz
   
3. 
   www.cer.uz
   
4. 
   www.torg.uz
   
5. 
   www.edu.uz