Tadbirkorlik

Notijorat tashkilotlari
Matlubot
kooperativi
Jamoat
birlashmalari
Diniy
tashkilotlar
Xayriya
tashkilotlari
Siyosiy
partiyalar
Boshqa
jamoat
birlashmalari
_ 
I
Ijtimoiy
jam g‘armalar
Xayriya
jam g‘armalari
Ekologiyan
s o g ‘lomlashtirish
jam g‘armalari
Nuroniy
jam g‘armasi
Sportni rivojlantirish
jam g‘armalari
Mahalla
jam g‘armalari
Boshqa
jam g‘armalar
M uassasalar!
Davlat
muassasalari
Nodavlat
muassasalari
9. 1- chizma.
Notijorat tashkilotlarining turlari.
159

---

Ijtimoiy fondlar (jamg‘armalar) - bu fuqarolar va (yoki) yuridik 
shaxslar tomonidan ixtiyoriy mulkiy badallar qo‘shish asosida ta’sis 
etilgan xayriya, ijtimoiy, madaniy, m a’rifiy yoki boshqa ijtimoiy -
foydali maqsadlami ko‘zlaydigan, a’zolari bo‘lmagan tashkilotlardir. 
Fondda uning ta’sischilari (muassislari) tomonidan berilgan mol-mulk 
fondning mol-mulki bo‘lib, undan o‘z ustavida ko‘rsatilgan maqsadlar­
da foydalanadi. U o‘z ustavida nazarda tutilgan tadbirkorlik faoliyatini 
amalga oshirish uchun xo‘jalik jamyatlari tuzishi yoki ularda ishtirok 
etishi mumkin.
Muassasa - bu boshqaruv, ijtimoiy-madaniy va boshqa notijorat 
vazifalami amalga oshirish uchun mulkdor tomonidan tashkil etilgan 
va to‘liq yoki qisman moliyaviy ta’minlab turiladigan tashkilotdir. 
Muassasa unga biriktirib qo‘yilgan va o ‘zi sotib olgan mol-mulkdan 
ustavida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarish uchun foydalanadi. Muassasa 
o‘z majburiyatlari bo‘yicha ixtiyoridagi pul mablag‘lari bilan javob be­
radi. Bu m ablag‘lar yetarli bo‘lmasa, tegishli m ol-m ulkning egasi 
uning majburiyatlari yuzasidan subsidiar javobgar bo'ladi. Ayrim dav­
lat muassasalari va boshqa muassasalar huquqiy mavqeyining xususi­
yatlari qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
Tadbirkorlik subyektlari o‘zlarining faoliyatlarini muvofiqlashtirish, 
shuningdek, mushtarak mulkiy manfaatlarini ifoda etish hamda himoya 
qilish maqsadida o‘z mustaqiligini saqlagan holda ixtiyoriy asosda 
turli birlashmalar tuzishlari yoki ularga kirishlari mumkin. Bunday 
birlashmalar notijorat tuzilmalari bo‘lib, ularga uyushma, ittifoq, kon- 
sem, xolding va boshqalar kiradi. Uyushma - tadbirkorlik subyektlari 
faoliyatini muvofiqlashtirish, o‘z a’zolarining manfaatlarini ifodalash 
va huquqlarini himoya qilish maqsadida o‘zaro shartnoma asosida tu­
ziladigan notijorat birlashmadir. Konsem - bu ishtirokchilardan asosiy 
faoliyatini kelishib olib borish talab etiladigan yagona ishlab chiqar­
ish - xo‘jalik majmuasi bo‘lib, uning o‘z a’zolari bilan munosabatlari 
bo‘ysunish emas, balki shartnoma asosida olib boriladi. Xolding - bu 
ishtirokchilari, a ’zolari faoliyatiga umumiy rahbarlik va boshqaru- 
vchilik vazifasini amalga oshiruvchi birlashma hisoblanadi. Agar 
ishtirokchilarning qaroriga muvofiq uyushma (birlashma) ga tadbirkor­
lik faoliyati bilan shug‘ullanish vazitasi yuklatilsa, bunday uyushma 
(birlashma) xo‘jalik shirkati yoki jamiyatiga aylantirilishi kerak yoki 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun xo‘jalik jamiyatlari tuzi­
shi, yoki ularga ishtirok etishi mumkin.